Bác Hồ hai lần từ chối nhận Huân chương khi miền Nam chưa được giải phóng

Lần thứ nhất là vào năm 1963, kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa II. Tại kỳ họp tháng 5 này Quốc hội đã thảo luận và thông qua nhiều nghị quyết quan trọng, trong đó có nghị quyết về đường lối chính sách của Đảng và Chính phủ về thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất; về phong trào yêu nước ở miền Nam; về tình hình quốc tế và chính sách đối ngoại của ta. Đặc biệt tại kỳ họp này Quốc hội đã nhất trí thành lập Ủy ban Thống nhất của Quốc hội và kỷ niệm sinh nhật Bác 19/5 sắp tới, Quốc hội đề nghị tặng Bác Huân chương Sao vàng.

Trước đề nghị đó của Quốc hội Bác đã có lời đáp từ cảm ơn Quốc hội. Người nói: Tôi vừa nhận được một tin tức làm cho tôi rất cảm động và sung sướng. Đó là tin Quốc hội có ý định tặng cho tôi Huân chương Sao vàng, Huân chương cao quý nhất của nước ta. Tôi xin tỏ lòng biết ơn Quốc hội. Nhưng tôi xin Quốc hội cho phép tôi chưa nhận Huân chương ấy vì tự xét thấy mình chưa có công huân xứng đáng với sự tặng thưởng cao quý của Quốc hội… Bác nói tiếp: trong hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng, đồng bào miền Nam đang hàng ngày hàng giờ hy sinh xương máu, anh dũng đấu tranh, kiên quyết chống bọn cướp nước hại dân, để giành lấy quyền tự do, quyền sinh sống; đồng bào miền Bắc thì đang xây dựng CNXH và đang từng giờ từng phút nhớ đến đồng bào miền Nam đã anh dũng đấu tranh gần 20 năm. Vì thế những người con miền Nam mới xứng đáng là những người con anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng, miền Nam thật xứng đáng với danh hiệu “Thành đồng của Tổ quốc”. Người tin chắc rằng Tổ quốc thân yêu của chúng ta nhất định sẽ hòa bình thống nhất. Vì những lẽ đó Bác đã đề nghị với Quốc hội đồng ý thế này: “Chờ đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc hòa bình thống nhất, Bắc - Nam sum họp một nhà, Quốc hội sẽ cho phép đồng bào miền Nam trao cho tôi Huân chương cao quý. Như vậy thì toàn dân ta sẽ sung sướng, vui mừng.”

Lần thứ hai là vào dịp kỷ niệm 50 năm cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại, Đoàn Chủ tịch Xô viết tối cao Liên Xô quyết định tặng Bác Huân chương Lênin. Người một lần nữa từ chối chưa nhận Huân chương cao quý trong lúc toàn thể nhân dân Việt Nam đang hy sinh chiến đấu chống đế quốc Mỹ cứu nước. Trong bức điện cảm ơn Bác viết: ...lúc này giặc Mỹ đang đẩy mạnh chiến tranh xâm lược Tổ quốc chúng tôi … riêng tôi lại được hưởng vinh dự to lớn và nhận Huân chương Lênin thì lòng tôi không yên chút nào. Vì lẽ đó, tôi vô cùng cảm ơn các đồng chí, nhưng xin các đồng chí tạm hoãn việc trao tặng phần thưởng cực kỳ cao quý ấy. Đến ngày nhân dân chúng tôi đánh đuổi được bọn đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng hoàn toàn đất nước Việt Nam, tôi sẽ đại diện cho toàn thể đồng bào tôi trân trọng và vui mừng lãnh lấy Huân chương mang tên Lênin vĩ đại.

Trong Bản Di chúc của mình Bác viết rằng đến ngày miền Nam giải phóng Người sẽ đi khắp hai miền Nam - Bắc để chúc mừng đồng bào cả nước. Nhưng khi viết như vậy Người biết rằng không thực hiện được mong muốn này. Những năm tháng cuối đời, Bác lúc nào cũng nhớ đến miến Nam và luôn giành cho miền Nam những tình cảm đặc biệt. Người luyện giọng nói của mình để  đọc thơ chúc tết cho rõ hơn để đồng bào cả nước, đặc biệt là đồng bào và chiến sỹ miền Nam yên tâm rằng Người vẫn khỏe mạnh. Người luôn theo dõi tin chiến thắng từ miền Nam. Mỗi khi có đại biểu từ miền Nam ra thăm miền Bắc Ngươi đều đề nghị đươc gặp. Bác tâm sự với những người con miền Nam rằng Người ra đi tìm đường cứu nước từ miền Nam và muốn được trở lại nơi ấy khi sự nghiêp cách mạng giải phóng dân tộc của nhân dân ta hoàn thành và như vậy  sẽ là người “đi đến nơi, về đến chốn”. Nghĩ đến miền Nam Bác cố ăn thêm một bát cơm, muốn uống nước quả dừa từ cây dừa miền Nam trồng phía trước ngôi nhà sàn của Bác.

Bác ra đi không mang theo một tấm Huân chương nào trên ngực, nhưng trong ngực trái của Bác là một trái tim vĩ đại. Tại buổi lễ trọng thể truy điệu Người từ quảng trường Ba Đình lịch sử, toàn thể nhân dân Việt Nam đã tuyên thệ: “Dương cao mãi mãi ngọn cờ đôc lập dân tộc, quyết chiến quyết thắng giăc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, thống nhất đất nước để thỏa lòng mong ước của Người. Đó là lời thề thiêng liêng nhất nhân dân ta đã thực hiện thắng lợi sau gần 6 năm Người đi xa trong chiến dịch giải phóng Sài Gòn - chiến dịch mang tên Người. Và thắng lợi này chính là tấm Huân chương cao quý nhất nhân dân ta kính dâng lên Người - Bác Hồ Chí Minh. Và ở thế giới bên kia chắc Bác đã rất sung sướng đón nhận khúc khải hoàn của cả dân tộc.

Đất nước thống nhất, non sông liền một dải, dưới ánh sáng soi đường của Bác, Đảng ta đang tiếp tục dẫn dắt nhân dân Việt Nam thực hiện điều mong muốn cuối cùng của Người là: “Đoàn kết phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.”