Bất cập trong huy động, lồng ghép nguồn vốn, thực hiện mục tiêu Chương trình xây dựng nông thôn mới

“

Theo Quyết định 120/QĐ-KTNN ngày 23/2/2023 của Tổng KTNN, từ ngày 1/3-29/4/2023, KTNN đã thực hiện kiểm toán Chương trình MTQGXDNTM giai đoạn 2021-2025 tại Bộ NN&PTNT và các địa phương: Phú Thọ, Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Thanh Hoá, Bình Phước, Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tây Ninh, Vĩnh Long, Cần Thơ.

Phân bổ vốn chậm, không xác định được nguồn vốn

Báo cáo của KTNN đã chỉ ra một loạt chậm trễ của cơ quan chủ trì- Bộ NN&PTNT trong việc phân bổ kinh phí, lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan… Đặc biệt, công tác xây dựng phương án phân bổ vốn, giao vốn giai đoạn 5 năm (2021-2025), hàng năm của chương trình còn một số tồn tại trong việc xác định nguồn dữ liệu về số xã đạt chuẩn nông thôn mới (NTM), số xã khu vực III làm ảnh hưởng tới số vốn ngân sách trung ương (NSTW) giao cho một số địa phương, một số địa phương đã được bố trí hỗ trợ vốn cao hơn so với phương án rà soát lại 358,39 tỷ đồng, trong khi một số địa phương được bố trí vốn hỗ trợ thấp hơn 150,46 tỷ đồng…

KTNN đánh giá: “Tồn tại này đã làm ảnh hưởng đến việc theo dõi, tổng hợp số liệu dự toán giao cho các cấp ngân sách và công tác quyết toán phần dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) giao cho các chủ chương trình, đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc cơ quan chủ trì chương trình (Bộ NN&PTNT) không có đủ cơ sở thực hiện lập báo cáo tổng hợp tình hình kinh phí, quyết toán kinh phí của chương trình để báo cáo Chính phủ trình Quốc hội theo quy định.

Với các địa phương, KTNN chỉ ra, các địa phương đã không xác định được chính xác số liệu huy động vốn thực hiện chương trình năm 2021, 2022 đối với nguồn vốn NSNN giao hỗ trợ có mục tiêu cho các huyện, xã. Một phần nguyên nhân do không dự kiến mức vốn bố trí, cơ cấu nguồn vốn theo từng hoạt động, danh mục dự án đầu tư; không có quy định cụ thể về cơ chế lồng ghép, quy trình, thủ tục thanh toán, quyết toán vốn ghép; chưa xác định giải pháp huy động nguồn vốn thực hiện chương trình...

Đối với nguồn vốn tín dụng, không xác định được chính xác các khoản tín dụng vay để đầu tư thực hiện cho các nội dung thành phần của chương trình do nguồn vốn tín dụng được chi nhánh Ngân hàng Nhà nước các tỉnh, thành phố tổng hợp trên tất cả các khoản vay của Ngân hàng Chính sách xã hội và các ngân hàng thương mại trên địa bàn nông thôn, không nêu cụ thể các chương trình vay, các khoản vay liên quan đến các nội dung của chương trình MTQGXDNTM giai đoạn 2021-2025.

Trong thực hiện cơ chế huy động vốn, cơ chế lồng ghép các nguồn vốn thực hiện chương trình tại một số địa phương, chưa ban hành cơ chế lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình mục tiêu và các chương trình, dự án khác trên địa bàn theo quy định tại Điều 10 Nghị định 27/2022/NĐ-CP; chưa lập danh mục chi tiết các dự án thuộc chương trình, danh mục các dự án lồng ghép mục tiêu, đối tượng của chương trình.

“

Theo báo cáo của Văn phòng điều phối NTM TW, đến ngày 31/12/2022, các chỉ tiêu xã đạt chuẩn NTM nâng cao, xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, huyện công nhận đạt chuẩn, hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM đều thấp hơn so với chỉ tiêu kế hoạch giao; tiến độ triển khai một số nội dung cụ thể của 5 Chương trình chuyên đề thuộc Chương trình MTQGXDNTM giai đoạn
2021-2025 còn chậm hoặc chưa được triển khai.

Tại 13 địa phương được kiểm toán, kết quả thực hiện một số chỉ tiêu chưa đạt so với chỉ tiêu, kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định 653/QĐ-TTg ngày 28/5/2022. Cụ thể: 6/13 địa phương chưa hoàn thành chỉ tiêu số huyện được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; 1/1 địa phương chưa hoàn thành chỉ tiêu huyện đạt chuẩn NTM nâng cao; 5/13 địa phương chưa hoàn thành tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM; 7/13 địa phương chưa hoàn thành tỷ lệ xã NTM nâng cao; 3/6 địa phương chưa hoàn thành tỷ lệ xã NTM kiểu mẫu.

Kiến nghị xử lý hàng trăm tỷ đồng

Liên quan đến chấp hành chế độ tài chính, kế toán, KTNN chỉ ra, việc tổng hợp quyết toán kinh phí chương trình, tại các tỉnh, thành phố, nguồn kinh phí từ ngân sách địa phương hỗ trợ có mục tiêu cho các huyện, thị xã thực hiện Chương trình MTQG (trong đó có Chương trình MTQGXDNTM giai đoạn 2021-2025), năm 2021, 2022 đều không được các huyện, thị xã theo dõi, tổng hợp quyết toán kinh phí riêng cho chương trình, dẫn đến không có đủ căn cứ để xác định số liệu NSNN cấp huyện, xã hỗ trợ trực tiếp cho chương trình.

Ngoài ra, việc tổng hợp số liệu nguồn kinh phí và quyết toán kinh phí Chương trình MTQGXDNTM giai đoạn 2021-2025 tại các địa phương không chính xác được số liệu nguồn vốn đầu tư cho chương trình năm 2021, 2022. Qua kết quả kiểm toán còn cho thấy, nguồn vốn NSNN đã bố trí cho chương trình nhưng đã hết nhiệm vụ chi chưa được các địa phương rà soát, nộp trả ngân sách cấp trên theo quy định.

Với các dự án đầu tư tại các địa phương, còn một số tồn tại trong việc xác định tổng mức đầu tư dự án; công tác khảo sát, thiết kế tại một số dự án thuộc chương trình chưa tuân thủ đầy đủ quy định về thiết kế; công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự toán còn sai sót về khối lượng, chưa phù hợp với các quy định làm tăng giá trị dự toán đã được phê duyệt là 15.101 triệu đồng; công tác quản lý, thực hiện nghiệm thu, thanh toán tại nhiều dự án vẫn có sai sót về xác định khối lượng, đơn giá, kết quả kiểm toán kiến nghị giảm 10.460 triệu đồng.

Qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 145.728 triệu đồng, trong đó thu hồi nộp ngân sách các khoản chi sai quy định 46,3 triệu đồng; thu hồi kinh phí thừa 36.724 triệu đồng; giảm thanh toán 6.597 triệu đồng; bố trí vốn ngân sách địa phương hoàn trả cho chương trình 102.360 triệu đồng. Kiến nghị xử lý khác 307.259 triệu đồng, trong đó chủ yếu là điều chỉnh không tổng hợp vào quyết toán kinh phí của chương trình giai đoạn 2021-2025 là 298.932 triệu đồng.

KTNN kiến nghị các địa phương được kiểm toán, Bộ NN&PTNT và các bộ, ngành có liên quan phải chấn chỉnh nhiều bất cập, thiếu sót nhằm nâng cao hiệu quản quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư cho chương trình…

“

Rà soát phương án phân bổ vốn của chương trình để trình UBTVQH xem xét quyết định

Theo kiến nghị của KTNN, Bộ NN&PTNT cần phối hợp với các bộ, ngành chủ trì các nội dung thành phần của chương trình xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình, thống nhất chỉ tiêu phấn đấu, nhiệm vụ cụ thể hàng năm dự kiến giao cho từng bộ, cơ quan trung ương và các địa phương thực hiện.

Phối hợp với các địa phương thực hiện chương trình rà soát, đối chiếu, tổng hợp số liệu các nguồn vốn đã đầu tư cho chương trình MTQGXDNTM giai đoạn 2021-2025 (năm 2021, 2022) của tỉnh, thành phố đảm bảo tính chính xác, có căn cứ để đánh giá, tổng hợp số liệu cho công tác quyết toán kinh phí của Chương trình.

Rà soát phương án phân bổ vốn của chương trình đối với các địa phương còn sai sót về nguồn dữ liệu về số xã đạt chuẩn NTM và số xã khu vực III trong phương án. Trên cơ sở đó phối hợp với Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính tổng hợp báo cáo Chính phủ trình UBTVQH xem xét quyết định.

KTNN cũng kiến nghị Bộ NN&PTNT chấn chỉnh, rút kinh nghiệm trong việc chậm trình ban hành quyết định quy định chi tiết nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn NSTW và tỷ lệ vốn đối ứng từ ngân sách địa phương; chậm trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các chương trình hỗ trợ, Bộ tiêu chí đánh giá sản phẩm OCOP; chưa hoàn thành việc xây dựng chỉ số, biểu mẫu giám sát, đánh giá Chương trình MTQGXDNTM theo quy định tại Điều 32 Nghị định 27/2022/NĐ-CP; chưa chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan TW và địa phương liên quan lập Kế hoạch Chương trình MTQGXDNTM giai đoạn 5 năm 2021-2025 gửi Bộ KH&ĐT và Bộ Tài chính theo khoản 3 Điều 5 Nghị định 27/2022/NĐ-CP để làm cơ sở trình Thủ tướng Chính phủ; xây dựng phương án phân bổ vốn NSTW cho các địa phương thực hiện Chương trình còn có tồn tại, sai sót.