Một số vấn đề về cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ tại các tổ chức tín dụng hiện nay

Thông tư này ra đời trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế quý I/2023 chưa đạt kịch bản đề ra và Chính phủ đang quyết liệt chỉ đạo các cấp, các ngành, các địa phương tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho sản xuất kinh doanh.

Theo quy định của NHNN tại Thông tư nói trên, các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (gọi chung là tổ chức tín dụng) được xem xét quyết định cơ cấu lại thời hạn trả nợ lên tối đa 12 tháng đối với số dư nợ gốc và/hoặc lãi của các khách hàng không có khả năng trả nợ đúng hạn do doanh thu, thu nhập sụt giảm so với phương án trả nợ theo thoả thuận và được tổ chức tín dụng đánh giá có khả năng trả nợ đầy đủ nợ gốc và/hoặc lãi theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại. Các khoản nợ được áp dụng chính sách này là khoản nợ phát sinh nghĩa vụ trả nợ gốc và/hoặc lãi trong khoảng thời gian từ ngày 24/4/2023 đến ngày 30/6/2024 và có số dư nợ còn trong hạn hoặc quá hạn đến 10 ngày.

Sự khác biệt của Thông tư 02 so với các chính sách khác

Việc cho phép các tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ cho khách hàng như quy định tại Thông tư số 02/2023/TT-NHNN nói trên không phải là giải pháp lần đầu tiên được NHNN thực hiện. Trước đó, khi đại dịch COVID-19 xảy ra ở Việt Nam, NHNN đã từng thực hiện chính sách tương tự nhằm hỗ trợ khách hàng bị ảnh hưởng bởi COVID-19 theo quy định tại Thông tư số 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020, Thông tư số 03/2021/TT-NHNN ngày 02/4/2021 và Thông tư số 14/2021/TT-NHNN ngày 07/9/2021. Thậm chí, trước khi đại dịch COVID-19 xảy ra, việc cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ cũng đã được NHNN cho phép thực hiện theo quy định tại Quyết định số 780/QĐ-NHNN ngày 23/4/2012 mà theo đó, các tổ chức tín dụng được giữ nguyên nhóm nợ của các khoản nợ được điều chỉnh kỳ hạn trả nợ, gia hạn nợ như đã được phân loại trước khi điều chỉnh kỳ hạn trả nợ, gia hạn nợ nếu tổ chức tín dụng đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng có chiều hướng tích cực và có khả năng trả nợ tốt sau khi điều chỉnh kỳ hạn trả nợ, gia hạn nợ.

Tuy nhiên, so với các chính sách đã ban hành tại các Thông tư và Quyết định nói trên của NHNN, thì chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ được quy định tại Thông tư số 02/2023/TT-NHNN có phạm vi điều chỉnh rộng hơn, bởi các khách hàng có khoản vay được áp dụng chính sách này bao gồm cả khách hàng gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh và khách hàng gặp khó khăn trả nợ vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng. Đây là một sự mở rộng rất cần thiết, bởi sau hơn 3 năm chịu tác động của đại dịch COVID-19, không chỉ các tổ chức, cá nhân vay vốn phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh gặp khó khăn về tài chính, mà rất nhiều người vay vốn tuy không nhằm mục đích sản xuất kinh doanh nhưng cũng không trả được nợ đúng hạn do nguồn thu được dự kiến dùng để trả nợ cũng bị sụt giảm. Chính vì vậy, việc NHNN cho phép áp dụng chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ đối với cả khách hàng vay vốn phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh và khách hàng vay vốn phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng là rất hợp lý và có ý nghĩa trên cả phương diện kinh tế cũng như phương diện xã hội.

Cần làm gì để chính sách phát huy tối đa tác dụng?

Với việc cho phép các tổ chức tín dụng được xem xét quyết định cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ đối với khách hàng vay vốn như trên, chính sách ban hành theo Thông tư số 02/2023/TT-NHNN của NHNN sẽ có tác động đáng kể không chỉ đối với các khách hàng có khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ mà còn đối với cả các tổ chức tín dụng có khách hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ. Về phía khách hàng, chính sách này không chỉ giúp giảm bớt áp lực về nghĩa vụ trả nợ mà còn tạo cơ hội để tiếp tục được vay thêm vốn tại các tổ chức tín dụng, đặc biệt là vốn phục vụ sản xuất kinh doanh, do không bị chuyển vào nhóm nợ có mức độ rủi ro cao hơn. Trong khi đó, về phía các tổ chức tín dụng, việc cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ cho khách hàng có tác dụng giảm bớt áp lực về tỷ lệ nợ xấu và chi phí dự phòng rủi ro, đồng thời cũng tạo cơ hội thu hồi đủ nợ gốc và lãi của những khách hàng có khả năng phục hồi thu nhập từ hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc từ các nguồn thu khác sau khi được cơ cấu lại thời hạn trả nợ mà không cần phải xử lý tài sản bảo đảm tiền vay hoặc áp dụng các biện pháp khác để thu hồi nợ.

Như vậy, xét một cách tổng thể thì việc áp dụng chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ đối với những khách hàng tạm thời không có khả năng trả nợ đúng hạn như quy định tại Thông tư số 02/2023/TT-NHNN là một biện pháp tuy có tính tình thế nhưng lại có ý nghĩa đối với nhiều bên trên nhiều mặt và có tác dụng ngăn ngừa những tác động tiêu cực trong dài hạn đối với hệ thống ngân hàng và nền kinh tế.

Vấn đề đặt ra là, để chính sách nói trên phát huy tác dụng tích cực như ý tưởng của cơ quan hoạch định chính sách và ngăn ngừa được tình trạng trục lợi từ chính sách thì các bên liên quan đều phải tuân thủ nghiêm túc các quy định đặt ra tại Thông tư nói trên cũng như quy định của pháp luật về các vấn đề liên quan, đặc biệt là quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng và quy định về phân loại tài sản có, trích lập dự phòng rủi ro và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ chức tín dụng.

Theo đó, khách hàng gặp khó khăn tạm thời trong việc trả nợ cần phối hợp tốt với tổ chức tín dụng để xây dựng phương án tạo lập nguồn thu khả thi đáp ứng được yêu cầu trả nợ theo thời hạn cơ cấu lại, đồng thời xác định kế hoạch trả nợ phù hợp với khả năng tạo lập nguồn thu dự kiến và thời hạn trả nợ được tổ chức tín dụng cơ cấu lại.

Trong khi đó, các tổ chức tín dụng cần tập trung đội ngũ nhân lực có trình độ và kinh nghiệm để đánh giá một cách chính xác hiện trạng tài chính cũng như khả năng tạo lập nguồn thu để trả nợ của khách hàng theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại nếu khách hàng đáp ứng đủ các quy định của NHNN, đồng thời cần trích lập đầy đủ dự phòng rủi ro đối với khách hàng có khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ theo yêu cầu của NHNN để đảm bảo được nguồn lực tài chính phục vụ việc xử lý rủi ro đối với những khách hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ nhưng không có khả năng trả nợ theo thời hạn được cơ cấu lại.

Cùng với việc tuân thủ các quy định từ phía khách hàng vay vốn và tổ chức tín dụng như trên, để chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ được thực thi nghiêm túc thì NHNN cũng cần giám sát chặt chẽ quá trình triển khai của các tổ chức tín dụng để phát hiện và có biện pháp chấn chỉnh kịp thời các trường hợp thực hiện không đúng quy định hoặc có biểu hiện trục lợi chính sách nhằm làm sạch sổ sách, báo cáo. Chỉ có như vậy thì chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ ban hành theo Thông tư số 02/2023/TT-NHNN nói trên của NHNN mới phát huy được ý nghĩa đích thực của nó theo đúng chủ trương mà Chính phủ đã đề ra tại Nghị quyết số 59/NQ-CP ngày 23/4/2023 về giải pháp hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng - vừa phải “chặt chẽ, khả thi, hiệu quả”, vừa “không để lạm dụng, trục lợi, thất thoát, vi phạm pháp luật”.

Tài liệu tham khảo:

- Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 08/4/2023 của Chính phủ về hội nghị Chính phủ với địa phương và phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 3 năm 2023

- Nghị quyết số 59/NQ-CP ngày 23/4/2023 của Chính phủ về giải pháp hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng

- Quyết định số 780/QĐ-NHNN ngày 23/4/2012 về việc phân loại nợ đối với nợ được điều chỉnh kỳ hạn trả nợ, gia hạn nợ

- Thông tư số 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020 của NHNN quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng do dịch Covid - 19

- Thông tư số 02/2023/TT-NHNN của NHNN quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn