Nâng cao chất lượng quản trị rủi ro trong hoạt động ngân hàng

Đây một trong những nội dung được đưa ra tại Hội nghị trực tuyến về công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của tổ chức tín dụng (TCTD) được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) tổ chức cuối tuần qua. Thống đốc Nguyễn Thị Hồng chủ trì hội nghị. Ngoài ra, hội nghị còn có sự tham dự của các Phó Thống đốc NHNN; Thủ trưởng một số đơn vị thuộc NHNN, Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh, thành phố; Tổng Giám đốc, Trưởng Ban kiểm soát, Trưởng kiểm toán nội bộ, Trưởng kiểm soát nội bộ của các TCTD, cùng các thành viên Ban Kiểm soát của các TCTD dự tại các điểm cầu trực tuyến…

Công tác kiểm tra, kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD luôn được tăng cường

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, thời gian qua, toàn hệ thống ngân hàng từ Trung ương đến địa phương đã có nhiều cố gắng, nỗ lực, dù có những giai đoạn khó khăn nhưng hệ thống ngân hàng đã không ngừng phát triển, đóng góp quan trọng vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

Nhất là trong bối cảnh vừa qua, khi đại dịch COVID-19 xảy ra đã gây ra những tác động mạnh mẽ chưa từng có, diễn biến kinh tế thế giới khó lường, các nước thắt chặt chính sách tiền tệ, xung đột Nga – Ukraine phức tạp,… trong khi đó, nội tại của nền kinh tế Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn, việc phụ thuộc vào nguồn vốn ngân hàng cho đầu tư vẫn lớn…

Toàn ngành Ngân hàng đang rất vất vả để đảm bảo các mục tiêu góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và giữ ổn định an toàn của hệ thống TCTD, trong bối cảnh các nước như Mỹ có quản trị tốt cũng xảy ra đổ vỡ của một số ngân hàng.

Với vai trò quan trọng, là huyết mạch của nền kinh tế, hoạt động của TCTD là hoạt động có điều kiện, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho rằng, bên cạnh tuân thủ các quy định pháp luật chung, TCTD còn phải tuân thủ hoạt động của cơ quan quản lý, tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt, trong vấn đề quản trị điều hành để hoạt động của mỗi TCTD an toàn, lành mạnh.

Do đó, để đảm bảo an toàn trong hoạt động của hệ thống TCTD, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, dưới góc độ cơ quan quản lý, NHNN đã triển khai nhiều giải pháp. Cụ thể, NHNN đã ban hành một khối lượng lớn văn bản quy phạm pháp luật, quản lý mọi mặt hoạt động của TCTD như: Thông tư 13/2018/TT-NHNN ngày 18/5/2018 về hệ thống kiểm soát nội bộ áp dụng đối với các NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và Thông tư 44/2011/TT-NHNN ngày 29/12/2011 về hệ thống kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ áp dụng đối với tổ chức tín dụng phi ngân hàng hướng dẫn các TCTD triển khai thực hiện và nhiều văn bản khác liên quan đến vấn đề quản lý ngoại hối, kinh doanh vàng, thanh toán…

NHNN cũng ban hành hành lang pháp lý cho công tác thanh tra, giám sát, tăng cường bộ máy thanh tra, giám sát, phối hợp với các cơ quan liên quan trong việc tăng cường công tác này. Từ thực tế triển khai, có thể thấy việc đảm bảo an toàn của TCTD là một vấn đề toàn diện cần sự tham gia của nhiều bên liên quan.

“Hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD vô cùng quan trọng, phải nhận diện được rủi ro đối với hoạt động của TCTD, trên cơ sở đó xác định nguyên nhân, đánh giá công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD để có những đề xuất phù hợp”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh.

Hoạt động quản trị rủi ro phải được đặt lên hàng đầu

Trình bày báo cáo tổng quan hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD, ông Nguyễn Tuấn Anh, Quyền Chánh Thanh tra, giám sát ngân hàng, NHNN cho biết, ngân hàng với vai trò là trung gian tài chính có chức năng cơ bản là huy động vốn để cho vay, do đó hoạt động ngân hàng luôn chứa đựng và tiềm ẩn rủi ro. Để đảm bảo sự an toàn, lành mạnh ngân hàng, hoạt động quản trị rủi ro phải được đặt lên hàng đầu, duy trì liên tục và thường xuyên cải tiến, đặc biệt là trong giai đoạn thị trường tài chính có nhiều biến động khó lường như hiện nay.

Ông Nguyễn Tuấn Anh cho biết, thời gian qua, hoạt động của Ban kiểm soát đã đạt được những kết quả trong thực hiện các chức trách, nhiệm vụ được giao, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của TCTD. Tuy nhiên, cũng còn một số vấn đề cần lưu ý như: Tại một số TCTD hoạt động của Ban kiểm soát còn chưa thực sự chủ động, hiệu quả; chưa đánh giá thường xuyên và nhận diện toàn diện rủi ro hoạt động của TCTD…

Trên cơ sở kết quả công tác thanh tra, giám sát đối với hoạt động của TCTD, NHNN đã ban hành các công văn chỉ đạo, trong đó yêu cầu TCTD tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, kiểm toán nội bộ đối với một số hoạt động cụ thể của TCTD; yêu cầu Ban kiểm soát của một số TCTD căn cứ nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện rà soát, kiểm tra, đánh giá, có ý kiến với Tổng Giám đốc, Hội đồng quản trị đối với một số nội dung hoạt động cần lưu ý của TCTD; rà soát quy định, nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán nội bộ để đưa ra kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của các hệ thống, quy trình, quy định, góp phần bảo đảm TCTD hoạt động an toàn, hiệu quả, đúng pháp luật.

Quyền Chánh Thanh tra, giám sát ngân hàng cho rằng, Ban kiểm soát của TCTD phải tăng cường giám sát hoạt động, kịp thời nhận diện các rủi ro, phòng ngừa, phát hiện và ngăn chặn kịp thời các rủi ro có thể xảy ra; chủ động phối hợp với các thành viên Hội đồng quản trị, Ban điều hành để xử lý các vấn đề phát sinh cũng như các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động của ngân hàng.

Đồng thời, rà soát hoạt động của Ban kiểm soát, tình hình thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, các nội dung, yêu cầu, chỉ đạo của cấp có thẩm quyền để xử lý khắc phục các tồn tại, hạn chế trong hoạt động của Ban kiểm soát nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Ban kiểm soát.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú đã chỉ ra một số vấn đề cần lưu ý trong hoạt động của Ban kiểm soát, công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD liên quan đến một số lĩnh vực như tín dụng, kho quỹ tiền mặt…

Theo Phó Thống đốc, tín dụng là một lĩnh vực cần thiết nhất cần quản lý, phát hiện và ngăn chặn rủi ro sớm theo nguyên tắc “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Chính vì vậy, trước tiên, Ban kiểm soát phải giám sát và kiểm soát chặt trong việc ban hành văn bản; Theo dõi và kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện các quy định của Nhà nước, của cơ quan quản lý trong hoạt động của TCTD, coi đây là việc làm thường xuyên, hàng ngày. Ngoài ra, cũng cần kiểm soát việc thực hiện đúng những chính sách, chỉ đạo của Chính phủ, NHNN... Đặc biệt, Ban kiểm soát, kiểm toán nội bộ phải nhận thức được vai trò và trách nhiệm của mình trong việc phát hiện rủi ro ở các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro, chủ động đề xuất giải pháp với Hội đồng quản trị, Ban điều hành nếu phát hiện có vấn đề…

Để đảm bảo an toàn tài sản, nâng cao chất lượng hoạt động TCTD nói chung và tuyệt đối an toàn kho quỹ nói riêng, theo Phó Thống đốc Đào Minh Tú, việc kiểm tra, kiểm soát, kiểm toán nội bộ đối với lĩnh vực an toàn kho quỹ trong điều kiện khối lượng tiền giao dịch lớn, phạm vi hệ thống rộng phải được thực hiện kiểm tra, kiểm soát thường xuyên liên tục, tuyệt đối không được lơ là, chủ quan.

Trên tinh thần đó, Phó Thống đốc Đào Minh Tú yêu cầu Ban kiểm soát, kiểm toán nội bộ cần kiểm soát việc ban hành các quy định, chế độ, nguyên tắc, điều kiện trong công tác tiền mặt và công tác an toàn kho quỹ. Đây là điều kiện bắt buộc và đòi hỏi phải thực hiện nghiêm túc; Đồng thời kiểm tra về quy trình thực hiện các quy định của Nhà nước, của ngành Ngân hàng và của chính bản thân các TCTD; Kiểm soát tất cả những điều kiện, phương tiện, cơ sở vật chất liên quan đến an toàn trong công tác kho quỹ, công tác vận chuyển tiền mặt cũng như phòng chống cướp, cháy nổ, ngập lụt; Tăng cường kiểm tra, kiểm soát định kỳ, đặc biệt kiểm tra đột xuất kể cả kiểm tra chéo giữa các đơn vị về công tác an toàn kho quỹ…

Để NHNN thực hiện tốt vai trò đại diện chủ sở hữu tại các doanh nghiệp có vốn nhà nước do NHNN quản lý, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cũng đề nghị Ban Kiểm soát cần phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm, quyền hạn, tính chủ động trong thực hiện nhiệm vụ, chấp hành nghiêm chế độ báo cáo định kỳ gửi NHNN.

Cần tăng cường hơn nữa tính độc lập của Ban Kiểm soát, đặc biệt là trong việc thực hiện giám sát Hội đồng thành viên, Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc trong việc quản lý và điều hành TCTD, việc thực hiện quyền, chức trách của người đại diện phần vốn nhà nước tại TCTD. Ban Kiểm soát lập kế hoạch kiểm toán nội bộ hằng năm để kiểm tra, giám sát tình hình hoạt động của TCTD. Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên TCTD cần tạo điều kiện để Ban Kiểm soát tham gia tất cả cuộc họp của Hội đồng quản trị/Hội đồng thành viên để nắm bắt tình hình quản lý, điều hành cũng như thực trạng hoạt động của TCTD.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thống đốc Đoàn Thái Sơn cho rằng, đội ngũ Ban kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD là những người sát sườn nhất với hoạt động của TCTD, vì vậy sẽ phát hiện nhanh nhất những rủi ro trong hoạt động của TCTD. Do đó, các TCTD phải nhận thức đúng và hiểu rõ vai trò, chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của Ban kiểm soát, kiểm toán nội bộ, đồng thời phải chú trọng và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ phận này.

Tại Hội nghị, đại diện Ban kiểm soát của các TCTD cũng đã trao đổi về những cần lưu ý vấn đề, biện pháp đã, đang và sẽ triển khai nhằm khắc phục những vấn đề cần lưu ý, hạn chế, nâng cao hiệu quả của Ban kiểm soát, công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ tại TCTD.

Đảm bảo an toàn của TCTD là một vấn đề toàn diện cần sự tham gia của nhiều bên liên quan

Kết luận Hội nghị, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng đánh giá, hành lang pháp lý về hệ thống kiểm soát, kiểm toán nội bộ của TCTD từng bước được hoàn thiện. Các TCTD đã thành lập các bộ máy, ban hành các quy định nội bộ, thực hiện các quy định, hướng dẫn của NHNN về công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ, đóng góp cho việc quản trị hoạt động của các ngân hàng trong các năm qua và đóng góp vào việc đảm bảo an toàn của hệ thống ngân hàng nói chung. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế đang có nhiều thách thức, khó khăn, biến động, những rủi ro càng bộc lộ rõ hơn.

Để nâng cao hiệu quả của công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ, góp phần phát huy tối đa vai trò của Ban kiểm soát trong công tác quản trị rủi ro, Thống đốc đề nghị, Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên, Ban điều hành của các TCTD phải quan tâm đặc biệt tới công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ trong việc bố trí về nguồn lực để đảm bảo hoạt động của bộ phận này có hiệu quả. Hội đồng quản trị phải có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin, số liệu để Ban kiểm soát thực hiện chức trách của mình, đồng thời tạo điều kiện để Ban kiểm soát tham gia toàn bộ các cuộc họp liên quan đến điều hành, triển khai hoạt động của ngân hàng để nắm bắt kịp thời tình hình hoạt động của các TCTD.

Đối với Ban Kiểm soát của các TCTD, cần triển khai đầy đủ, nghiêm túc chức năng, nhiệm vụ của mình theo đúng quy định pháp luật, chỉ đạo của Chính phủ, của NHNN, lựa chọn bố trí nhân sự đầy đủ, đảm bảo có chất lượng để triển khai hiệu quả hoạt động của Ban kiểm soát.

Ngoài ra, tăng cường hoạt động của Ban kiểm soát, nhất là hoạt động tự phát hiện, tự cảnh báo, kịp thời xử lý các hành vi vi phạm, hoạt động rủi ro tiềm ẩn của các TCTD, đề xuất với Hội đồng quản trị, Ban điều hành các biện pháp khắc phục, tập trung vào những rủi ro như: rủi ro về thanh khoản, rủi ro tín dụng; rủi ro thị trường; rủi ro về tỷ giá; rủi ro về hoạt động thanh toán cả trong nước và quốc tế; những vấn đề liên quan đến phòng chống rửa tiền…

Đối với Chi nhánh NHNN tỉnh, thành phố, Thống đốc đề nghị, trong quá trình giám sát thanh tra phải có các báo cáo chỉ rõ những rủi ro tiềm ẩn của TCTD, chi nhánh, phòng giao dịch… gửi về Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng để cơ quan này kịp thời có chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể.

Đối với các đơn vị thuộc NHNN, theo chức năng, nhiệm vụ được giao tiếp tục rà soát, nghiên cứu, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật đối với hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ, trong quá trình theo dõi để phát hiện những bất cập, sơ hở, tham mưu đề xuất chỉnh sửa nếu cần thiết. Đồng thời, kịp thời xử lý các kiến nghị của TCTD, Ban kiểm soát của TCTD để đề xuất, tham mưu cấp có thẩm quyền hướng xử lý phù hợp theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Chủ động, tổng hợp các số liệu, phân tích các số liệu, gửi về Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng nắm được, để kịp thời đưa ra các cảnh báo.

Thống đốc cũng giao nhiệm vụ cụ thể cho một số đơn vị thuộc NHNN như: Cơ quan Thanh tra, giám sát, Vụ Pháp chế, Vụ Hợp tác quốc tế, Vụ Dự báo và Thống kê, Cục Phòng chống rửa tiền, Văn phòng… nhằm nâng cao chất lượng trong công tác quản trị rủi ro đối với TCTD.