Người có quốc tịch Việt Nam ở nước ngoài có bị hạn chế về quyền sử dụng đất?

Hai phương án về quyền sử dụng đất của người Việt Nam định cư ở nước ngoài

Trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), nội dung về quyền và nghĩa vụ về sử dụng đất ở của người Việt Nam định cư ở nước ngoài, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, một số ý kiến đề nghị chỉnh sửa quy định theo hướng đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam, là công dân Việt Nam thì có đầy đủ các quyền liên quan đến đất đai (không chỉ riêng quyền đối với đất ở) như công dân ở trong nước (cá nhân trong nước); giữ chính sách như pháp luật hiện hành đối với người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài (không có quốc tịch Việt Nam).

Trên cơ sở các ý kiến này và ý kiến của Chính phủ, dự thảo Luật thiết kế hai phương án.

Phương án 1, tiếp thu các ý kiến, chỉnh sửa quy định nhằm góp phần thúc đẩy tăng trưởng đầu tư và thu hút kiều hối từ công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài. Theo hướng này, cần rà soát quy định có liên quan đến quyền sử dụng đất của người Việt Nam định cư ở nước ngoài tại các luật khác như Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, quy trình, thủ tục xác nhận công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài…

Phương án 2, giữ như quy định của pháp luật hiện hành, người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam có các quyền sử dụng đất như người Việt Nam định cư ở nước ngoài không có quốc tịch Việt Nam (người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài).

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, đa số ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với phương án 1 và xin ý kiến Quốc hội về nội dung này.

Cần phân định người Việt Nam định cư ở nước ngoài có hay không có quốc tịch Việt Nam

Cho ý kiến trước Quốc hội, đại biểu Trần Thị Vân, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh cho biết ủng hộ phương án 1 vì người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam là công dân Việt Nam thì có đầy đủ các quyền liên quan đến đất đai như công dân Việt Nam ở trong nước. Đối với người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài, giữ nguyên các quyền và nghĩa vụ như quy định tại Luật Đất đai của năm 2013 để góp phần thu hút bà con kiều bào ủng hộ đầu tư và góp phần thúc đẩy tăng trưởng đầu tư cũng như tăng trưởng nguồn kiều hối về Việt Nam.

Theo đại biểu Trần Thị Vân, cộng đồng người Việt Nam định cư ở nước ngoài có trên 5,3 triệu người đang sinh sống và làm việc tại hơn 130 quốc gia vùng, lãnh thổ; có nhiều đóng góp trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tổng lượng kiều hối do bà con kiều bào chuyển về nước từ năm 1993 đến năm 2022 ước đạt trên 200 tỷ USD. Trong 20 năm qua, kiều hối có giá trị gần bằng 80% nguồn vốn FDI và gấp 1,7 lần nguồn vốn ODA đã được giải ngân, chiếm khoảng 5,57% GDP và bằng 29% dự trữ ngoại tệ quốc gia.

Tranh luận với đại biểu Trần Thị Vân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Xuân - Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Lắk đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra làm rõ quyền của người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch và không có quốc tịch Việt Nam.

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân đánh giá, quy định như dự thảo sẽ đáp ứng tốt hơn nguyện vọng của kiều bào; đồng thời, thu hút kiều bào ủng hộ đầu tư về quê hương, góp phần khơi thông nguồn lực cho phát triển kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Xuân cũng thể hiện băn khoăn, theo quy định tại khoản 4, Điều 3 của Luật Quốc tịch, người Việt Nam định cư ở nước ngoài bao gồm người có quốc tịch Việt Nam và người Việt Nam không có quốc tịch Việt Nam đang cư trú sinh sống lâu dài ở nước ngoài. Như vậy, quy định như trên vẫn có hai đối tượng về người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Xuân đánh giá quy định theo phương án 1 tại Điều 44 trong dự thảo luật là chung chung, chưa thật sự đầy đủ và cũng chưa thật sự tạo sự công bằng.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Xuân cho rằng, dự thảo luật cần phân định rõ và cần làm rõ quyền của người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam và người Việt Nam định cư ở nước ngoài không còn quốc tịch Việt Nam để đảm bảo quyền lợi cho công dân Việt Nam.

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Thị Xuân cũng cho rằng, công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài, thường không sinh sống, làm việc ở trong nước và có thể dẫn đến tình trạng trường hợp có tranh chấp về đất đai; việc sử dụng đất không thường xuyên gây lãng phí về nguồn lực. Hơn nữa, trong trường hợp phát sinh tranh chấp về đất đai, việc sử dụng đất không thường xuyên cũng sẽ dẫn đến quá trình giải quyết tranh chấp kéo dài. Đại biểu đề nghị cơ quan thẩm tra và Chính phủ cần có ánh giá tác động đầy đủ, cụ thể về nội dung này.

Về quy định tại khoản 3 Điều 4 về người sử dụng đất, đại biểu Lưu Bá Mạc - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn bày tỏ ủng hộ phương án 1 Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Đại biểu Lưu Bá Mạc giải thích, theo khoản 1, Điều 5 Luật Quốc tịch có quy định: Người có quốc tịch Việt Nam là công dân Việt Nam. Do vậy, dù ở trong nước, hay ở nước ngoài, người có quốc tịch Việt Nam vẫn là công dân Việt Nam, họ vẫn có đầy đủ quyền và nghĩa vụ đầy đủ của một công dân Việt Nam.

Đại biểu Lưu Bá Mạc cho biết, ngoài lí do là thúc đẩy tăng trưởng và thu hút kiều hối, như được đề cập trong Báo cáo số 678, việc mở rộng đối tượng này còn có thể thu hút được chất xám và đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học là công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài. Họ luôn hướng về Việt Nam, mong muốn cống hiến cho quê hương. Do vậy, việc lựa chọn phương án 1 mở rộng đối tượng này thành công dân Việt Nam để họ có đầy đủ các quyền liên quan đến đất đai là thực sự phù hợp.

Về quyền sử dụng đất của người Việt Nam ở nước ngoài, đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho rằng, với người có quốc tịch Việt Nam ở nước ngoài thì vẫn có quyền lợi như người quốc tịch Việt Nam ở Việt Nam, còn các trường hợp khác thì không được quyền lợi. Đại biểu Phạm Văn Hòa khẳng định không đồng tình với trường hợp người không còn mang quốc tịch Việt Nam nhưng được hưởng quyền lợi về đất đai như người Việt Nam. Theo đại biểu, nếu đã bỏ quốc tịch Việt Nam thì sẽ không thể được hưởng quyền lợi ngang bằng với những người giữ quốc tịch Việt Nam.