Phát triển tổ chức tài chính vi mô và chính sách bảo hiểm tiền gửi

Hướng tới phát triển căn bản loại hình tổ chức TCVM

Tài chính vi mô là loại hình cung cấp dịch vụ tài chính cho các cá nhân, hộ gia đình có thu nhập thấp, doanh nghiệp siêu nhỏ. Cùng với các ngân hàng thương mại, công ty công nghệ, công ty cung cấp mạng di động và truyền thông thì TCVM đã và đang trở thành một phần quan trọng trong nỗ lực thúc đẩy tài chính toàn diện tại Việt Nam.

 Nhằm thúc đẩy TCVM phát triển rộng khắp, Việt Nam cần xây dựng cơ sở pháp lý phù hợp, đề ra những giải pháp giúp quản lý chặt chẽ hoạt động của tổ chức TCVM theo quy định của pháp luật, định hướng cho các tổ chức TCVM phát triển an toàn, đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, góp phần ổn định hệ thống tài chính – ngân hàng nói chung. Việc xây dựng và phát triển một cách căn bản loại hình tổ chức TCVM cũng là mục tiêu được đặt ra trong Đề án xây dựng và phát triển hệ thống TCVM tại Việt Nam đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2195/QĐ-TTg. 

Thúc đẩy phát triển các tổ chức TCVM có ý nghĩa kinh tế, chính trị, an sinh xã hội rất lớn thông qua mở rộng cánh cửa tiếp cận dịch vụ tài chính và tín dụng cho người có thu nhập thấp, người nghèo và người yếu thế; từ đó, góp phần thực hiện hiệu quả chủ trương đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, hạn chế tình trạng “tín dụng đen”, cho vay nặng lãi. Nhiều nghiên cứu cho thấy tín dụng vi mô và tiếp cận tín dụng vi mô là điều kiện quan trọng quyết định khả năng nâng cao mức sống và thoát cảnh đói nghèo. Theo PGS,TS. Trần Thị Thanh Tú, khoa Ngân hàng – Tài chính, Đại học Kinh tế (Đại học quốc gia Hà Nội), nếu xét về mặt xã hội, TCVM đem lại cơ hội cho người dân vùng nông thôn – đặc biệt người nghèo, có thể tiếp cận dịch vụ tài chính, tăng cường sự tham gia vào cộng đồng. Bởi dễ thấy là các tổ chức TCVM có thể tiếp cận trực tiếp với khách hàng, từ việc phát vốn tới thu hồi vốn ở những vùng miền, khu vực mà ngân hàng hay mô hình chi nhánh truyền thống không thể với tới. Ngoài ra, TCVM còn trao quyền cho phụ nữ khi tăng khả năng thu và kiểm soát tài sản, giúp tự chủ và ra quyết định lớn trong gia đình; tăng thu nhập cho hộ nghèo – cận nghèo bằng việc trang trải các chi phí y tế, giáo dục, cải thiện sức khỏe và chế độ dinh dưỡng ..

Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam hiện nay, các tổ chức TCVM hoạt động vẫn còn manh mún, sản phẩm, dịch vụ chưa thật đa dạng, các chỉ số hoạt động và phát triển bền vững chưa cao. Đại diện Viện Tài chính vi mô và Phát triển cộng đồng (MACDI) chia sẻ: Nhìn chung, hoạt động của các tổ chức TCVM gặp nhiều khó khăn khi đồng thời theo đuổi mục tiêu tài chính và mục tiêu xã hội. Việc cân bằng cả 2 mục tiêu cần hướng tới sự chuyên nghiệp hóa hoạt động, tạo dựng dịch vụ tài chính thân thiện, dễ tiếp cận cho người nghèo ngay tại cộng đồng, góp phần làm giảm nạn cho vay nặng lãi, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền. Có thể nói, hiệu quả xã hội của một tổ chức TCVM là những ảnh hưởng tích cực tới người sử dụng dịch vụ tài chính, nhân viên tại chính tổ chức đó, cộng đồng xung quanh và môi trường mà hoạt động TCVM mang lại, thể hiện trách nhiệm xã hội và sự bền vững luôn được đánh giá kèm với mức độ tiếp cận và tính an toàn.

Triển khai chính sách BHTG tại các tổ chức TCVM

Có thể thấy, mặc dù chủ trương và định hướng phát triển các tổ chức tín dụng quy mô nhỏ đã ra đời từ lâu nhưng tiến trình chính thức hóa các tổ chức TCVM còn chậm do những vấn đề liên quan đến pháp lý. Cho đến thời điểm hiện tại mới chỉ có 4 tổ chức TCVM được NHNN cấp phép hoạt động. Song song với đó, việc thực thi chính sách BHTG cũng vẫn còn nhiều bất cập như: có những tổ chức TCVM nộp đơn đăng ký tham gia BHTG chưa đúng thời gian quy định; chưa cung cấp đủ những thông tin báo cáo theo quy định của NHNN về chế độ thông tin báo cáo; còn nhiều sai sót trong chấp hành các quy định pháp luật về BHTG. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ nhận thức của chính các tổ chức TCVM đối với quy định của pháp luật về BHTG mới dừng ở mức cơ bản; mối quan hệ giữa các cơ quan có thẩm quyền liên quan đến việc cung cấp thông tin về thành lập và quá trình hoạt động của những tổ chức này chưa sâu sát...

Đối với tổ chức TCVM, Luật BHTG 2012 và Nghị định số 68/2013/NĐ-CP đã quy định và hướng dẫn chi tiết: “Tổ chức TCVM phải tham gia BHTG đối với tiền gửi của cá nhân, bao gồm cả tiền gửi tự nguyện của khách hàng TCVM, trừ tiền tiết kiệm bắt buộc theo quy định của tổ chức TCVM.” Như vậy, tương tự các TCTD khác, quyền lợi của người gửi tiền tại các tổ chức TCVM luôn được đảm bảo và cũng là để thúc đẩy lợi thế cạnh tranh trong cung cấp dịch vụ tiết kiệm thuận lợi nhằm huy động và mở rộng quy mô nguồn vốn cho loại hình tổ chức TCVM.

BHTGVN luôn chú trọng triển khai chính sách BHTG tại khối các tổ chức TCVM đồng bộ cùng với các loại hình tổ chức tham gia BHTG khác mặc dù số lượng tổ chức TCVM hiện tại vẫn còn khiêm tốn. Công tác thực hiện chính sách BHTG tại các tổ chức TCVM được BHTGVN tiến hành kịp thời và đầy đủ thông qua một loạt các hoạt động nghiệp vụ như: cấp, cấp lại Chứng nhận tham gia BHTG; tham gia giám sát từ xa, kiểm tra tại chỗ và tham gia xử lý trong quá trình Tái cơ cấu các TCTD; thông tin tuyên truyền chính sách BHTG.

Cụ thể, về tham gia công tác giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ, BHTGVN luôn nỗ lực đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất theo Quy chế kiểm tra của BHTGVN, góp phần phát hiện thiếu sót và hạn chế trong quản trị điều hành, kiểm soát nội bộ, huy động vốn, hoạt động tín dụng, hạch toán, thu chi tiền mặt, quản lý giấy tờ sổ sách... cũng như mức độ thi hành nghiêm túc quy định của pháp luật về BHTG. BHTGVN sẵn sàng hỗ trợ các tổ chức TCVM xác định rõ nguyên nhân, kiến nghị biện pháp khắc phục. Bên cạnh đó, BHTGVN xác định thông tin tuyên truyền chính sách BHTG là một trong những nghiệp vụ quan trọng cần đẩy mạnh tại các tổ chức TCVM. Từ đó, nâng cao nhận thức của chính tổ chức TCVM về chính sách BHTG, tăng cường ý thức tự giác chấp hành quy định, hướng dẫn của BHTGVN, góp phần ổn định hoạt động của hệ thống tài chính – ngân hàng quốc gia.