Quản lý dữ liệu thông minh trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính

Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh phát biểu tại hội thảo

Tại hội thảo, các diễn giả đều có chung quan điểm, dữ liệu và quản trị dữ liệu có vai trò vô cùng quan trọng đối với mọi tổ chức trong nền kinh tế. Đối với ngành Ngân hàng tài chính, một trong những ngành sở hữu khối lượng dữ liệu lớn, cũng là ngành đi đầu trong hành trình chuyển đổi mô hình hoạt động theo xu hướng số thì quản trị dữ liệu trở thành vấn đề sống còn. Đặc biệt, trong thời đại cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0), dữ liệu có thể trở thành tài nguyên mới cho phát triển kinh tế toàn cầu.

Quản lý dữ liệu thông minh trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính là yêu cầu cấp thiết

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN4.0) đang diễn ra mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu, mô hình doanh nghiệp số, chính phủ số, nền kinh tế số và xã hội số đã trở thành đích đến của nhiều quốc gia, tổ chức. Chuyển đổi số vì thế đang lan tỏa trên mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội, thu hút sự quan tâm của tất cả các chủ thể trong nền kinh tế, ngày càng khẳng định là một xu thế lớn không thể đảo ngược. Trong đó, dữ liệu được coi là “dầu mỏ mới”, là nguồn cung cấp năng lượng cho chuyển đổi số.

Cùng với sự gia tăng của khối lượng và độ phức tạp dữ liệu là sự phát triển của các nền tảng số hóa, các ứng dụng thu thập, lưu trữ, chia sẻ dữ liệu thông qua tương tác liên tục, trực tuyến các thiết bị kết nối và người dùng. Điều này đòi hỏi phải đầu tư lớn về hạ tầng công nghệ - kỹ thuật, ứng dụng mạnh mẽ kỹ thuật số để thu thập, lưu trữ, xử lý phân tích và chia sẻ. Quan trọng hơn, cần phải quản trị thông minh khối lượng dữ liệu khồng lồ này để bảo vệ quyền lợi và đem lại lợi ích cho các bên liên quan trong chuỗi giá trị dữ liệu.

Trong lĩnh vực ngân hàng, các ngân hàng trên thế giới đã nhận biết được tiềm năng, sức mạnh to lớn của dữ liệu và chủ động nắm bắt cơ hội tận dụng được nguồn năng lượng này. Nhiều ngân hàng đã thực hiện tốt việc thu thập, quản lý, khai thác, sử dụng dữ liệu một cách thông minh trên cơ sở các công nghệ của cuộc CMCN 4.0. Dữ liệu được tận dụng triệt để nhằm tối ưu hóa hành trình và trải nghiệm khách hàng trên các điểm tiếp xúc số cũng như tối ưu hóa hoạt động nghiệp vụ, quản trị nội bộ của ngân hàng.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh cho biết, tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước cũng đã ban hành nhiều chủ trương, định hướng và chính sách phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho mọi lĩnh vực ngành nghề trong nền kinh tế có thể chủ động trước những tác động to lớn của CMCN4.0.

Gần đây nhất, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN lần thứ tư (Nghị quyết 50/NQ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ  thực hiện Nghị quyết 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị). Trong đó, Đảng và Nhà nước đã đặt ra mục tiêu “tận dụng có hiệu quả các cơ hội do cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại để thúc đẩy quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu tại nền kinh tế gắn với thực hiện các đột phá chiến lược và hiện đại hóa đất nước. Đặc biệt, Nghị quyết xác định một trong các nhiệm vụ là “tập trung phát triển các ngành ưu tiên có mức độ sẵn sàng cao, trong đó bao gồm lĩnh vực tài chính- ngân hàng”.

“Ý thức được vấn đề đó, trong thời gian qua, ngành ngân hàng đã luôn chủ động trong việc tiếp cận các nghiên cứu, xây dựng chính sách, tạo điều kiện để ứng dụng sức mạnh của dữ liệu trong công tác quản lý và phát triển các sản phẩm dịch vụ, tạo động lực thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng”, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh chia sẻ.

Theo khảo sát tháng 9/2020 của NHNN, 50% các ngân hàng đã xây dựng Kho dữ liệu tập trung (Data warehouse), 27% đã xây dựng các Hồ dữ liệu (Data lake) để thu thập dữ liệu thô đến từ các điểm tiếp xúc số, khoảng 50% các ngân hàng đã ứng dụng phân tích dữ liệu để tối ưu hóa quy trình vận hành, tăng hiệu quả hoạt động, quản trị rủi ro,...

Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh cho rằng, để có thể phát huy được lợi thế của mình trong việc sở hữu khối lượng lớn về dữ liệu, giữ vai trò tiên phong trong hành trình chuyển đổi mô hình hoạt động theo xu hướng số, quản lý dữ liệu thông minh trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính đã trở thành một yêu cầu cấp thiết, thu hút sự quan tâm của các nhà quản lý, nhà khoa học, các TCTD, các công ty công nghệ tài chính - Fintech và các công ty công nghệ lớn - Bigtech.

Tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý

Toàn cảnh hội thảo

Hội thảo được tổ chức với một phiên chính và hai phiên chủ đề. Hội thảo tập trung thảo luận các vấn đề: Vai trò của quản lý dữ liệu trong lĩnh vực ngân hàng; Hoạt động quản lý dữ liệu trong lĩnh vực ngân hàng trên cơ sở kết hợp hiệu quả với các công nghệ chủ chốt của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 (Big Data, Trí tuệ nhân tạo - Artificial Intelligence, Học máy - Machine Learning, Phân tích dữ liệu - Data Analytics…); công nghệ và kinh nghiệm ứng dụng của các công ty Fintech và Bigtech...

Nội dung các bài tham luận tại hội thảo đều khẳng định việc quản lý dữ liệu hiệu quả sẽ giúp các ngân hàng tạo ra trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng, tối ưu hóa tiềm năng, giảm thiểu chi phí, đưa ra các quyết định hiệu quả, nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng… thông qua việc cải thiện chất lượng các mô hình lượng hóa rủi ro.

Đồng thời, nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu bất thường, giúp công tác kiểm toán nội bộ và kiểm tra giám sát tuân thủ hiệu quả hơn; hiểu rõ hơn về khách hàng. Ngoài ra, phát triển các mô hình dự báo theo thời gian thực, đáp ứng tức thì nhu cầu của khách hàng; cá nhân hóa giao tiếp với khách hàng, gia tăng khối lượng khách hàng…

Các quan điểm của diễn giả, nhà khoa học tại hội thảo đều đồng thuận cho rằng quản trị dữ liệu thông minh cần được đề cập như một cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển của các ngân hàng Việt Nam trong thời gian tới. Đây là thách thức rất lớn đối với các ngân hàng, không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới, nhưng cũng là xu hướng rất cần thiết và tất yếu. Kết quả quản lý dữ liệu sẽ đóng góp quan trọng cho sự phát triển dài hạn của bản thân các ngân hàng thương mại (NHTM) cũng như toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Một kết quả khảo sát của công ty tư vấn PwC Việt Nam vào cuối năm 2019 với 33 đại diện lãnh đạo NHTM tại Việt Nam cho thấy, 88% câu trả lời đồng ý rằng quản trị dữ liệu là nền tảng cơ sở để các ngân hàng nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua phát triển ngân hàng số và khả năng phân tích nâng cao…

Một số NHTM đã thành lập các bộ phận quản lý dữ liệu chuyên biệt, có thể kể đến như: BIDV thành lập bộ phận MIS & ALCO từ năm 2008, thành lập Trung tâm ngân hàng số cuối năm 2019 và đang chuẩn bị thành lập Trung tâm phân tích kinh doanh và quản lý dữ liệu; VPBank thành lập Trung tâm Phân tích Kinh doanh (BICC) từ năm 2013; VietinBank thành lập Hội đồng Quản lý Dữ liệu từ 2019…

Hay một số NHTM cũng đã có giải pháp công nghệ để thực hiện quản lý dữ liệu hiệu quả, như: VietinBank với Dự án Kho dữ liệu doanh nghiệp (EDW); VPBank hợp tác với IBM xây dựng cơ sở dữ liệu lớn; MB hợp tác với Infosys, Amigo triển khai dự án kho dữ liệu tập trung và công cụ báo cáo quản trị (Data Warehouse)…

Mặc dù vậy, tại hội thảo, các diễn giả cho rằng, phần lớn các ngân hàng vẫn đang ở giai đoạn đầu của lộ trình triển khai quản trị dữ liệu toàn ngân hàng. Hầu hết các ngân hàng hiểu giá trị của dữ liệu nhưng việc coi dữ liệu là “tài sản chiến lược” cũng chưa được định hình rõ nét, dẫn đến chưa hình thành được văn hóa sử dụng dữ liệu trong hoạt động kinh doanh.

Nguyên nhân được, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, TS.Cấn Văn Lực chỉ ra, đó là: Môi trường pháp lý thay đổi tương đối nhanh như yêu cầu về bảo mật thông tin khách hàng; quy định về các dịch vụ mới như eKYC, P2P; phát triển tiền kỹ thuật số… Bên cạnh đó, quy mô và chất lượng dữ liệu chưa đủ lớn/tốt; đội ngũ lãnh đạo am hiểu về dữ liệu và nghệ thuật kinh doanh… cũng là những nguyên nhân khiến các ngân hàng mới chỉ ở giai đoạn đầu của lộ trình triển khai dữ liệu.

Để dữ liệu trở thành “tài sản chiến lược” của các ngân hàng, TS.Cấn Văn Lực cho rằng, Chính phủ, các bộ, ngành, NHNN cần quan tâm xây dựng cơ sở dữ liệu lớn và “thông minh”; có các chính sách, quy định an toàn bảo mật thông tin, an ninh mạng… Đồng thời, đẩy nhanh việc xây dựng dữ liệu định danh quốc gia.

Còn về phía các NHTM, TS.Cấn Văn Lực đề xuất: Cần quan tâm xây dựng cơ sở dữ liệu lớn và thông tin; thiết lập hệ thống kho dữ liệu chuyên biệt (điện toán đám mây); xây dựng tổ chức - bộ máy, chuyên gia CNTT và quản lý, phân tích dữ liệu; ban hành chính sách, quy trình quản lý và khai thác dữ liệu; tăng chất lượng nhân sự CNTT (bao gồm cả quản lý rủi ro công nghệ, an ninh mạng…)…

Tại hội thảo, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán, NHNN, ông Lê Anh Dũng cho biết, Chính phủ đang giao Bộ Công an xây dựng Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân hướng đến việc quản lý việc xử lý dữ liệu cá nhân của các pháp nhân hoặc thể nhân… Mục tiêu của Nghị định này là xây dựng được các quy định pháp luật phù hợp với tình hình thực tiễn, có tính dự báo về dữ liệu cá nhân, chủ dữ liệu cá nhân, quyền cơ bản của chủ dữ liệu cá nhân; đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam; tạo cơ chế, chính sách đồng bộ trong bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Hiện, Bộ Thông tin và Truyền thông đang được Chính phủ giao xây dựng Nghị định về định danh và xác thực điện tử quy định về các vấn đề sau: Giá trị pháp lý của danh tính điện tử để chứng minh danh tính tổ chức, cá nhân trong giao dịch điện tử; thông tin định danh điện tử bao gồm: mã định danh cá nhân/tổ chức, thông tin định danh cá nhân/tổ chức; ba mức độ đảm bảo của danh tính điện tử và xác thực điện tử (tham khảo quy định của châu Âu và Mỹ); các yếu tố xác thực điện tử như mật khẩu, số điện thoại, khóa bí mật, đặc điểm sinh trắc học,...

Để dữ liệu ngân hàng hướng đến ngân hàng mở, ông Dũng kiến nghị, Chính phủ nghiên cứu, xem xét trình ban hành Luật về bảo vệ dữ liệu người dùng, Luật về bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu người dùng nhằm tạo hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ về quản lý dữ liệu toàn nền kinh tế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, qua đó thúc đẩy ngân hàng mở trong ngành tài chính - ngân hàng Việt Nam. Bộ Công an sớm hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, đẩy nhanh tiến độ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, xây dựng cơ chế, chính sách cho phép các ngành, dịch vụ như ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông,... khai thác dữ liệu từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư kết hợp yếu tố sinh trắc học nhằm thúc đẩy việc mở tài khoản từ xa thông qua phương thức điện tử thuận tiện, an toàn và đảm bảo phòng chống rủi ro.

Bộ Thông tin và Truyền thông sớm hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Nghị định về định danh và xác thực điện tử, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng và tạo thuận lợi cho việc thu thập, lưu trữ, chia sẻ, bảo vệ dữ liệu cá nhân. Phạm vi Nghị định cần bao trùm toàn bộ, đầy đủ hoạt động định danh và xác thực điện tử của cá nhân và tổ chức trong mọi giao dịch điện tử. "Về phía Ngân hàng Nhà nước, ông Dũng đề xuất, NHNN nghiên cứu, đề ra định hướng ngân hàng mở, xác định mô hình ngân hàng mở phù hợp với điều kiện thực tế Việt Nam, trên cơ sở đó ban hành những quy định, hướng dẫn hoặc đưa ra khuyến nghị thích hợp", ông Dũng đề xuất.