Tác động của Covid-19 đến hoạt động phòng, chống rửa tiền

Điều này chủ yếu là do việc thực hiện các biện pháp phong tỏa và giãn cách xã hội nhằm ngăn chặn sự lây lan của virus corona. Nhiều nhân viên chính phủ và khu vực tư nhân hầu hết làm việc từ xa, hoặc hoàn toàn không làm gì. Ở một mức độ nào đó, đặc biệt là đối với các quốc gia có nguồn lực hạn chế và kế hoạch kinh doanh liên tục kém tiên tiến, các nỗ lực tái ưu tiên của các chính phủ có thể dẫn đến việc phân bổ lại các nguồn lực từ các hoạt động PCRT&TTKB sang các lĩnh vực khác, như ổn định tài chính, nhân đạo và nỗ lực phục hồi kinh tế. Đã có dấu hiệu cho thấy một số quốc gia có chế độ hoặc nguồn lực dành cho PCRT&TTKB kém linh hoạt có thể không thể duy trì các hoạt động PCRT&TTKB trong khi phải dành ưu tiên cho các hoạt động ứng phó với Covid-19.

Tác động của Covid – 19 tới các hoạt động liên quan đến PCRT&TTKB

Cuộc khủng hoảng Covid-19 được cho là làm ảnh hưởng đến các lĩnh vực/hoạt động quan trọng sau đây, với mức độ khác nhau giữa các quốc gia:

Giám sát: Công tác kiểm tra PCRT&TTKB tại chỗ ở phần lớn các thành viên của FATF đã bị tạm ngưng hoặc thay thế bằng kiểm tra kiểu “bàn giấy” (bao gồm cả việc sử dụng hội nghị trực tuyến). Trong một số trường hợp, việc kiểm tra tại chỗ chỉ được thực hiện đối với các ngành hoặc tổ chức có rủi ro cao. Ngân hàng, định chế tài chính và các tổ chức thuộc đối tượng báo cáo khác tiếp tục thực hiện các yêu cầu về PCRT&TTKB và cung cấp thông tin được yêu cầu cho các cơ quan giám sát có thẩm quyền. Một số cơ quan giám sát đã linh hoạt đối với yêu cầu nộp báo cáo hàng năm dựa trên cơ sở rủi ro và đã ngừng cấp giấy phép mới, đặc biệt đối với một số lĩnh vực có thể đang bị đóng cửa, chẳng hạn như sòng bạc (trừ sòng bạc trực tuyến). Liên quan đến các biện pháp trừng phạt và các biện pháp khắc phục khác, một số quốc gia đã quyết định tạm ngừng, bao gồm cả việc áp dụng hình phạt tiền đối với các vi phạm PCRT &TTKB.

Cải cách chính sách: Nhằm đối phó với dịch Covid-19, nhiều cơ quan, tổ chức đã kích hoạt phương án kinh doanh liên tục bằng cách làm việc từ xa/tại nhà. Điều này, trong một số khu vực luật pháp, đã làm ảnh hưởng đáng kể đến các sáng kiến mới  trong ​​chính sách và lập pháp về PCRT &TTKB. Một số cơ quan ra quyết định lập pháp cũng tạm hoãn hội họp, dành ưu tiên tập trung vào các vấn đề khẩn cấp liên quan đến Covid-19.

Báo cáo giao dịch đáng ngờ: Các ngân hàng và các tổ chức liên quan vẫn duy trì việc gửi báo cáo các giao dịch đáng ngờ. Các tổ chức tài chính không gặp phải khó khăn hay sự chậm trễ nào trong việc phân tích và thực hiện báo cáo. Các thành viên khác được nới lỏng trong việc gửi  báo cáo giao dịch đáng ngờ (trừ trường hợp khu vực có rủi ro cao, chẳng hạn như tài trợ khủng bố) và các báo cáo dựa trên ngưỡng. Trong nhiều trường hợp, các cơ quan có thẩm quyền đã chỉ thị cho các đơn vị báo cáo khẩn trương thông báo cho các cơ quan giám sát và /hoặc đơn vị tình báo tài chính nếu gặp phải bất kỳ sự chậm trễ hoặc rào cản nào đối với việc báo cáo. Các cơ quan tư pháp vẫn dựa vào các hệ thống báo cáo trên giấy hoặc có phần mềm cơ sở dữ liệu chưa đầy đủ có thể phải đối mặt với tình trạng chậm trễ trong việc tiếp nhận và xử lý báo cáo.

Phân tích thông tin tình báo tài chính (FIU): Hầu hết các đơn vị tình báo tài chính của các thành viên FATF và các thành viên FSRB vẫn duy trì hoạt động, ngay cả ở những quốc gia bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi Covid-19. Nhân viên FIU đang làm việc từ xa trong phạm vi hệ thống công nghệ thông tin và bảo mật cho phép. Tuy nhiên, cũng có thông tin cho thấy FIU ở một số nước đang giảm đáng kể hoạt động hoặc thậm chí đóng cửa hoàn toàn.

Hợp tác quốc tế: Có nhiều báo cáo khác nhau về tác động của khủng hoảng Covid-19 đối với vấn đề hợp tác hoạt động. Một số lo ngại sự chậm trễ trong hợp tác có thể trở nên trầm trọng hơn theo thời gian do nhân viên FIU làm việc từ xa và các nỗ lực tái ưu tiên của các cơ quan thực thi và giám sát pháp luật và trong khu vực tư nhân. Hợp tác chính thức, chẳng hạn như hỗ trợ pháp lý và dẫn độ lẫn nhau đã bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng do hạn chế hoặc đình chỉ hoạt động của tòa án và việc thực hiện các lệnh dẫn độ bị trì hoãn do hạn chế đi lại. Việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật PCRT&TTKB cũng bị giảm hoặc tạm dừng ở một số quốc gia.

Các cơ quan thực thi pháp luật: Do gánh nặng để xử lý các vấn đề liên quan đến Covid-19, mà các nỗ lực về PCRT&TTKB chưa được ưu tiên cao. Một số vụ truy tố có thể bị hoãn hoặc trì hoãn do đình chỉ xét xử, xét xử và các thủ tục tố tụng trực tiếp khác. Có một số báo cáo cho thấy việc chuyển hướng thực thi pháp luật và các nguồn lực an ninh dành để đối phó với Covid-19 ở các quốc gia có nguồn lực kém, có thể khuyến khích những kẻ khủng bố và khủng bố tài chính đẩy mạnh hoạt động.

Khu vực tư nhân: Các tổ chức tài chính đã triển khai  kế hoạch kinh doanh liên tục để đối phó với cuộc khủng hoảng. Một số ngân hàng đang đóng cửa chi nhánh,  hạn chế dịch vụ và sắp xếp lại nhân viên. Ở một số quốc gia ít bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, các ngân hàng chỉ bị ảnh hưởng gián tiếp, tuy nhiên lại có lo ngại về vấn đề truy cập thông tin để tiến hành thẩm định đối với khách hàng nước ngoài và các mối quan hệ kinh doanh nước ngoài. Đã có lưu ý về sự gia tăng hoạt động trong các lĩnh vực phi ngân hàng như cờ bạc trực tuyến, bảo hiểm, buôn bán đá và kim loại quý, chứng khoán, trong khi hoạt động giảm tại các lĩnh vực khác như sòng bạc và bất động sản. Dịch vụ chuyển tiền đối mặt với sự gián đoạn đặc biệt khi người lao động nhập cư đã bị ảnh hưởng bởi lệnh phong tỏa,  đóng cửa công ty, trong khi phần lớn hoạt động kinh doanh của họ được thực hiện trực tiếp. Nếu tình hình kinh tế hiện tại xấu đi, có nguy cơ các tổ chức tài chính có thể ưu tiên lại các nỗ lực PCRT&TTKB của mình và tập trung vào các biện pháp ổn định, thận trọng  hơn.

Hành động ứng phó với Covid- 19 trong hoạt động PCRT &TTKB

Để đối phó với những thách thức phát sinh từ dịch Covid-19, các cơ quan tư pháp cần xem xét, cân nhắc các hành động để ứng phó với các thách thức, từ việc xử lý các rủi ro mới và giảm công suất hoạt động để tạo điều kiện cho các hoạt động từ thiện, các gói kích thích kinh tế, tài chính và cứu trợ tài chính.

Các hành động ứng phó sau có thể xem xét, bao gồm cả những hành động đã được một số quốc gia triển khai trong thực tế có thể là những gợi ý đáng tham khảo:

Phối hợp trong nước để đánh giá tác động của Covid-19 đối với các rủi ro và hệ thống PCRT &TTKB, để tăng cường các biện pháp ứng phó và tham gia cùng với khu vực tư nhân, có thể thông qua các hoạt động sau: đánh giá khả năng phục hồi của khu vực tư nhân và công  trên cơ sở liên tục (ví dụ: báo cáo tình hình hàng tuần);  các cơ quan giám sát, đơn vị tình báo tài chính (FIU) và cơ quan thực thi pháp luật cùng làm việc để xác định, giám sát và thông tin về sự thay đổi môi trường rủi ro và cung cấp hướng dẫn cho khu vực tư nhân; các cơ quan giám sát về PCRT&TTKB phối hợp với các cơ quan giám sát thận trọng đảm bảo mức độ ưu tiên thích hợp của các biện pháp PCRT&TTKB để xử lý các hoạt động bất hợp pháp tiềm ẩn liên quan đến Covid-19 và tác động của nó.

Tăng cường đối thoại với khu vực tư nhân bằng cách chủ động tham gia vào việc áp dụng các biện pháp PCRT&TTKB trong khu vực tư nhân và làm việc mang tính xây dựng với họ để giảm thiểu tác động tiềm tàng. Các cơ quan giám sát và đơn vị tình báo tài chính cung cấp đầu mối liên lạc tiếp nhận vướng mắc, khó khăn của khu vực tư nhân trong việc đáp ứng các yêu cầu theo quy định, yêu cầu họ giữ các hồ sơ liên quan và lập kế hoạch xử lý tồn đọng khi tình hình được cải thiện. Ngoài khu vực tài chính, một số quốc gia đang tích cực kết nối đến các doanh nghiệp và ngành nghề phi tài chính được chỉ định, các đối tác tin cậy và hiệp hội ngành nghề khác, để hỗ trợ các khu vực có khả năng phục hồi thấp hơn. Các quốc gia và tổ chức tài chính nên áp dụng cách tiếp cận dựa trên rủi ro để đảm bảo hoạt động của các tổ chức phi chính phủ hợp pháp không bị gián đoạn hoặc ngăn cản.

Khuyến khích sử dụng đầy đủ cách tiếp cận dựa trên rủi ro đối với việc cập nhật thông tin khách hàng và giải quyết các vấn đề thực tế. Một số cơ quan giám sát  nhấn mạnh với các đơn vị báo cáo về tầm quan trọng của việc tiếp tục cung cấp các dịch vụ tài chính thiết yếu đồng thời giảm thiểu rủi ro rửa tiền, tài trợ khủng bố bằng cách sử dụng toàn bộ các công cụ được gợi ý. Liên quan đến việc cập nhật thông tin khách hàng, một số biện pháp sau nên được thực hiện:

- Áp dụng các biện pháp thẩm định đơn giản hóa đối với những trường hợp xác định rủi ro thấp hơn, ví dụ, các tài khoản được tạo riêng để tạo điều kiện thanh toán của chính phủ cho các cá nhân hoặc doanh nghiệp và sử dụng các giải pháp thanh toán kỹ thuật số/không tiếp xúc;

- Cung cấp hướng dẫn về những trường hợp có thể có những lý do chính đáng để khách hàng không phải cung cấp thông tin cho việc rà soát đang diễn ra hoặc cập nhật thông tin để nhận biết khách hàng (KYC)’ (ví dụ: nếu họ bị giới hạn, bị cách ly hoặc bị bệnh) và các quy trình thông thường để giao dịch với những tình huống này (bao gồm cả việc chấm dứt mối quan hệ khách hàng) có thể không phù hợp tại thời điểm này;

- Cho phép chấp nhận nhận dạng do chính phủ cấp đã hết hạn gần đây cho đến khi có thông báo mới để xác minh danh tính của một cá nhân (mặc dù vẫn phải xác định tính xác thực của nhận dạng); 

Xem xét việc áp dụng các điều khoản xác minh chậm đối với các mối quan hệ kinh doanh mới phù hợp với tiêu chuẩn của FATF (ví dụ: bằng cách thực hiện hạn mức giao dịch). Các đơn vị phải báo cáo có thể chấp nhận các bản sao kỹ thuật số của các tài liệu như một biện pháp tạm thời, còn bản gốc sẽ được xem sau. Khuyến khích sử dụng nhận dạng kỹ thuật số có trách nhiệm và các giải pháp sáng tạo có trách nhiệm khác để xác định khách hàng và trong khi thực hiện giao dịch.

Hỗ trợ tùy chọn thanh toán điện tử và kỹ thuật số. Khuyến khích sử dụng đầy đủ các kênh điện tử và kỹ thuật số để tiếp tục các dịch vụ thanh toán trong khi duy trì giãn cách xã hội. Một số ví dụ bao gồm tăng hạn mức không tiếp xúc, tăng hạn mức mua hàng, tăng giới hạn tối đa cho ví điện tử và giảm phí chuyển tiền trong nước giữa các ngân hàng để khuyến khích sử dụng các phương thức thanh toán không tiếp xúc nhằm giảm sự lây lan của virus.

Thực hiện giám sát PCRT& TTKB thực tế, dựa trên rủi ro. Các cơ quan giám sát tiếp tục theo dõi việc thực hiện kế hoạch kinh doanh liên tục của các tổ chức tài chính, bao gồm việc thực hiện các biện pháp PCRT&TTKB. Tập trung nhiều hơn vào các hoạt động trực tuyến như sòng bạc trực tuyến và các nền tảng đánh bạc, hay tập trung nhiều hơn vào các đại lý đá và kim loại quý có đầu tư lớn hơn vào vàng. Ngược lại, giảm tập trung vào các lĩnh vực rủi ro thấp hơn như các ngành nghề sử dụng nhiều tiền mặt đã tạm dừng giao dịch.

Hiểu rõ các rủi ro mới và thích ứng với môi trường hoạt động. Một số quốc gia đã thành lập các lực lượng đặc nhiệm hoặc thực hiện các biện pháp phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức để đối phó với tội phạm liên quan đến Covid-19, đặc biệt liên quan đến gian lận. Ở một số quốc gia, chính quyền đã đưa ra lời khuyên cho các cơ quan liên quan về việc ưu tiên điều tra và truy tố. Một số đơn vị tình báo tài chính đang phát triển phân tích chiến lược dựa trên việc xem xét dữ liệu hàng loạt có sẵn, điều chỉnh mức độ ưu tiên và phân tích của các báo cáo giao dịch đáng ngờ.  Các cơ quan đang xem xét tập hợp các nguồn lực sẵn có, bao gồm cả việc tái sử dụng các tài sản bị tịch thu hoặc bị tịch thu từ bọn tội phạm để hỗ trợ ứng phó với Covid-19 (ví dụ: sử dụng các tài sản bị tịch thu làm cơ sở bệnh viện tạm thời /cấp cứu).

Làm rõ các yêu cầu PCRT& TTKB trong bối cảnh thực hiện các biện pháp cứu trợ kinh tế. Để thuận tiện cho việc xử lý thông suốt các yêu cầu PCRT & TTKB, một số cơ quan giám sát đã phê duyệt các biện pháp thẩm định đơn giản hóa (bao gồm cả xác minh khách hàng) cho các giao dịch theo các chương trình hỗ trợ của chính phủ, nơi được đánh giá có rủi ro thấp hơn. Thực hiện các biện pháp để xác định các chỉ số rủi ro, thực hiện các quy trình và biện pháp kiểm soát để ngăn chặn việc lạm dụng các gói hỗ trợ nói trên cho các mục đích rửa tiền/tài trợ khủng bố.

Các biện pháp này có thể sẽ thay đổi tùy thuộc vào phạm vi và việc cung cấp gói cứu trợ cũng như các yếu tố theo ngữ cảnh, bao gồm các vấn đề tham nhũng. Các quốc gia nhận được các gói hỗ trợ kinh tế của các tổ chức quốc tế có thể cần hướng dẫn bổ sung để thực hiện các biện pháp PCRT&TTKB, đảm bảo các khoản tiền đó không bị chuyển hướng cho các mục đích khác (như tham nhũng hoặc rửa tiền). Tất cả các quốc gia nên hướng dẫn các tổ chức thuộc diện báo cáo duy trì cảnh giác để phát hiện các giao dịch tài chính đáng ngờ, đặc biệt là trong bối cảnh dòng chảy xuyên biên giới từ các tổ chức quốc tế và các nhà tài trợ khác đến các quốc gia đang nhận được tài trợ khẩn cấp liên quan đến Covid-19.

Tiếp tục hợp tác xuyên biên giới. Các đơn vị tình báo tài chính nên tiếp tục cho Ban thư ký Nhóm các đơn vị tình báo tài chính Egmont thẩm định mọi diễn biến, bao gồm mọi gián đoạn hoạt động có thể ảnh hưởng đến các phản ứng hợp tác quốc tế và cung cấp đầu mối liên lạc. Bên cạnh đó, có thể cần tăng cường thông tin liên lạc, đặc biệt là giám sát toàn nhóm.

Giám sát tác động của Covid-19 đối với khu vực tư nhân. Các đơn vị tình báo tài chính và cơ quan giám sát nên tiếp tục theo dõi tác động đối với các đối tượng báo cáo, bởi dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp. Sự gián đoạn kinh tế kéo dài có thể buộc một số cơ quan, tổ chức có liên quan phải ngừng hoạt động. Đóng cửa một cách bất thường có thể để lại lỗ hổng đáng kể trong công tác PRCT& TTKB.

(Nguồn: FATF)

Bài đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 12/2020