TS. Vũ Tiến Lộc: Đây là thời điểm thích hợp để thực hiện quốc sách “khoan sức dân”

Phóng viên: Quốc hội vừa thảo luận ở hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Dưới góc nhìn của đại biểu Quốc hội, ông đánh giá tình hình kinh tế - xã hội hiện nay như thế nào?

TS. Vũ Tiến Lộc: Chúng ta đang có một bức tranh kinh tế với hai mầu sáng - tối. Năm 2022 khép lại với thành quả ấn tượng. Chúng ta vừa ổn định được kinh tế vĩ mô, vừa duy trì được tốc độ tăng trưởng trên 8% - gần gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế thế giới và 2 lần so với châu Á. Việt Nam trở thành một điểm sáng hiếm hoi trong nền kinh tế toàn cầu.

Nhưng, các số liệu được Tổng cục Thống kê vừa công bố mới đây, lại cho thấy thực trạng kinh tế Việt Nam 5 tháng đầu năm 2023 là rất khó khăn. Các động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế đều đang trên đà suy giảm.

Niềm tin kinh doanh đang ở mức thấp. Tính chung, 5 tháng đầu năm 2023, số doanh nghiệp thành lập mới và quay lại hoạt động chỉ đạt con số 95.000, giảm 3,7% so với cùng kỳ, còn số doanh nghiệp rút khỏi thị trường là 88.000, tăng đến 22,6%. Các doanh nghiệp đang hoạt động, thì phần lớn cũng phải thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp, thực tế đã chết lâm sàng. Khu vực kinh tế tư nhân – một trong những thành quả quan trọng bậc nhất của công cuộc cuộc đổi mới kinh tế ở nước ta trong những năm qua đang suy yếu.

Nguyên nhân chính của tình trạng ảm đạm nói trên, một phần, là do nhu cầu tiêu dùng tại các nước phát triển, thị trường xuất khẩu chủ yếu của chúng ta, tăng trưởng chậm lại; phần khác, là do thị trường bất động sản, thị trường trái phiếu doanh nghiệp ở nước ta bị đóng băng, gây tác động dây chuyền, khiến tình trạng nợ nần gia tăng, sản xuất bị đình trệ, thu nhập của người dân giảm sút.

Phóng viên: Qua khảo sát của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), hoạt động điều hành của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ thời gian qua được cộng đồng doanh nghiệp ghi nhận là rất quyết liệt, kịp thời, bám sát những khó khăn của doanh nghiệp và của nền kinh tế. Các đại biểu Quốc hội đánh giá thế nào, thưa ông?

TS. Vũ Tiến Lộc: Chúng tôi đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong việc thúc đẩy đầu tư công và làm sống lại nhiều dự án trọng điểm đã bị đắp chiếu, nằm im trong hàng thập kỷ.

Chúng tôi đánh giá cao việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã dũng cảm đi ngược chiều với thế giới để thực hiện 3 đợt giảm lãi suất liên tục, đồng thời cho phép các tổ chức tín dụng (TCTD) được thực hiện cơ cấu lại nợ, giãn nợ cho doanh nghiệp.

Chúng tôi cũng đánh giá cao những nỗ lực của Bộ Tài chính trong việc thực hiện các chính sách giãn, hoãn, giảm thuế cho người dân và doanh nghiệp.

Tôi đề nghị trong thời gian tới, Chính phủ cần thực thi các biện pháp tài khóa và tiền tệ mạnh mẽ hơn, bởi lạm phát tại Việt Nam đang giảm nhanh (CPI trong 5 tháng đầu năm chỉ tăng 0,4% so với thời điểm cuối năm ngoái), cán cân thương mại đang thặng dư lớn (5 tháng đầu năm chúng ta xuất siêu 9,8 tỷ USD), còn nợ công mới ở mức 43,1% GDP, thấp hơn nhiều so với trần nợ công 60% GDP do Quốc hội quy định.

Phóng viên: Ngoài những đề xuất trên, theo ông, còn giải pháp nào nữa để hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua giai đoạn đặc biệt khó khăn hiện nay?

TS. Vũ Tiến Lộc: Dư địa của các chính sách tài khoá – tiền tệ, đặc biệt là chính sách tài khoá của chúng ta còn lớn. Vì vậy, đây là thời điểm thích hợp để chúng ta thực hiện quốc sách khoan sức dân, yểm trợ cho doanh nghiệp, không nên tăng thêm bất cứ loại thuế, phí và thủ tục nào. Các đề xuất theo kiểu tăng giá điện, tăng thuế mặt hàng nước uống có đường, áp chi phí tái chế bao bì cho các ngành sản xuất… nên dừng lại.

Việc giảm thuế VAT 2% trong thời gian tới, theo tôi, chúng ta nên mở rộng ra tất cả các ngành hàng, và kéo dài ít nhất 1 năm, không nên chỉ bó gọn trong vài ngành hàng và chỉ ngập ngừng trong thời gian 6 tháng.

Các giải pháp nói trên, dù là rất quan trọng, nhưng chỉ là các biện pháp cấp thời nhằm giảm chi phí, bớt khó khăn về thanh khoản, giúp các doanh nghiệp cầm cự được trong một thời gian ngắn. Các giải pháp này chưa đủ để giúp nền kinh tế có thể phục hồi bền vững trong dài hạn.

Do đó, để nền kinh tế có thể vượt qua những khó khăn hiện nay, chúng ta cần có những quyết sách mạnh mẽ hơn.

Phóng viên: Theo ông, đâu là những quyết sách cần mạnh mẽ hơn trong lúc này?

TS. Vũ Tiến Lộc: Theo tôi, trước hết là vấn đề trách nhiệm của các cấp, các ngành, phải được phân định rõ như một kỷ luật thép, để đẩy mạnh giải ngân đầu tư công hơn nữa, từ đó tăng được tổng cầu và tạo được tác động lan toả trong nền kinh tế.

Các vướng mắc về pháp lý và thủ tục hành chính cần được giải quyết nhanh chóng hơn, để các dự án bất động sản và các dự án sản xuất, kinh doanh khác được triển khai, tạo việc làm cho người lao động, đem về doanh thu và tăng khả năng trả nợ cho doanh nghiệp. 70% các dự án đầu tư xây dựng cơ bản, được phản ánh là đang gặp khó khăn về pháp lý. Đó là sự cảnh báo về tình trạng trì trệ nghiêm trọng.

Ngoài ra, trong bối cảnh các kênh dẫn vốn trong nền kinh tế như tín dụng ngân hàng, trái phiếu doanh nghiệp bị tắc nghẽn, khu vực doanh nghiệp nội địa đang suy kiệt; thì việc đổi mới chính sách, chủ động thu hút các dòng vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp có chất lượng cao từ nước ngoài vào Việt Nam, có khả năng liên kết liên doanh với doanh nghiệp Việt, trong bối cảnh mới, cũng không kém phần quan trọng.

Chúng ta trân trọng những nỗ lực quyết liệt của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ như một vị đốc công, tìm cách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đột phá vào tảng băng “né tránh trách nhiệm, lo sợ oan sai” của chính quyền các cấp. Trong 5 tháng đầu năm 2023 mà cần đến gần cả ngàn các quyết định cá biệt, chỉ thị, công điện, công văn của Thủ tướng và các chuyến đi thị sát dồn dập của Thủ tướng và các tổ công tác để đôn đốc triển khai công việc, đó là một cố gắng lớn. Tôi và các cử tri đánh giá rất cao nỗ lực này.

Tôi cũng ủng hộ chủ trương áp dụng các cơ chế đặc biệt, đặc thù cho Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và một số tỉnh, thành phố khác.

Tôi thấy rằng thúc đẩy cải cách thể chế, hoàn thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế lại một lần nữa đang là vấn đề cấp bách phải được đặt ra.

Nhưng tôi cảm thấy vô cùng tiếc nuối, khi năm nay, Chính phủ đã không còn ban hành một Nghị quyết riêng về cải thiện môi trường kinh doanh, năng cao cao năng lực cạnh tranh quốc gia như Nghị quyết 19/NQ-CP, Nghị quyết 02/NQ-CP của những năm trước đây mà chỉ đề cập đến các nội dung này trong một đề mục của Nghị quyết chung về phát triển kinh tế xã hội.

Tôi đề nghị, từ năm 2024, Chính phủ nên khôi phục lại việc ban hành hằng năm Nghị quyết quan trọng này để có thể đóng vai trò là kim chỉ nam và chương trình tổng thể và thước đo cho hành động quốc gia nâng cao chất lượng thể chế với tiêu chí và mục tiêu cụ thể, cân đong đo đếm được, để tạo áp lực và động lực cho chương trình cải cách của bộ, ngành địa phương trong bối cảnh mới!.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn!