Bác Hồ viết báo để tuyên truyền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội

Đề tài báo chí của Bác Hồ

Cuối năm 1917, khi trở lại Pháp, Bác đã trau dồi thêm vốn ngôn ngữ tiếng Pháp để hoạt động cách mạng. Tại đây, ngày 18/6/1919, Người đã ký tên Nguyễn Ái Quốc khi gửi bản Yêu sách của nhân dân Việt Nam tới Hội nghị Versailles. Bản Yêu sách gây tiếng vang và được báo Dân chúng (Le Populaire) và báo Nhân đạo (L’ Humanité) đăng tải. Đặc biệt, trong bản Yêu sách, Người đã thay mặt toàn thể nhân dân Việt Nam yêu cầu chính quyền thực dân Pháp phải cho tự do báo chí và tự do ngôn luận.

Bởi vậy, khi đến cám ơn báo Dân chúng (Le Populaire) thì Người được ông Jean Longuet - cháu ngoại của Các Mác, chủ bút báo mời cộng tác các tin tức thuộc địa cho báo. Người còn được ông Marcel Cachin, Chủ bút báo Nhân đạo (L’ Humanité), mời cộng tác. Ngoài ra, Người cũng được ông Gaston Monmousseau, Chủ bút báo Đời sống thợ thuyền (La Vie Ouvrière) chỉ dẫn cho cách viết báo.

Trong thời gian ở nước Pháp (1917-1923), những bài viết của Người thanh niên yêu nước Nguyễn Ái Quốc đăng trên báo cánh tả ở Pháp nên số tiền nhuận bút không nhiều. Tuy nhiên, nó cũng giúp Người trang trải thêm trong cuộc sống để hoạt động cách mạng. Vì vậy, ban ngày Người đi làm, tối tham gia vận động cách mạng, đêm lại vẫn ngồi cặm cụi viết báo để lên án tội ác của chủ nghĩa thực dân.

Tại cuộc họp của Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa diễn ra vào ngày 19/2/1922 đã quyết định ra đời báo Người cùng khổ (Le Paria) làm cơ quan ngôn luận của tổ chức này. Người khi đó là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp và là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa đã có những đóng góp tích cực để tờ báo này ra đời và phát triển. Ông Max Clainvill Bloncourt (Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa) đã nhớ lại: “Anh Nguyễn Ái Quốc đã đóng góp rất nhiều cho tờ báo… Toàn bộ những bài báo của anh là bản án chủ nghĩa thực dân Pháp và là nguyện vọng giành độc lập, tự do cho nhân dân Việt Nam và nhân dân các nước thuộc địa”.

Tháng 6/1923, theo lời mời của Quốc tế Cộng sản với tư cách là đại biểu của Đảng Cộng sản Pháp, Nguyễn Ái Quốc đặt chân đến Liên Xô và ở lại đây đến khoảng đầu tháng 10/1924. Tại Liên Xô, Người đã cộng tác viết bài cho báo Sự thật (Pravda), báo Tiếng còi (Gudok), tạp chí Nữ công nhân (Rabotnitsa)…

Năm 1927, tại thủ đô Berlin của nước Đức, Người làm việc cho tạp chí Thư tín quốc tế (Inprekorr) của Quốc tế Cộng sản và đã viết nhiều bài báo về tình cảnh ở châu Á và về các vấn đề thuộc địa trên tạp chí này.

Đặc biệt, những bài báo của Người trên các tờ báo ở Pháp và Liên Xô từ năm 1921 đến năm 1924 được các đồng chí của Người ở Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa tập hợp thành tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” do Thư quán lao động (Libraire du Travail) xuất bản ở Paris vào năm 1925.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, khi đó dưới cái tên Nguyễn Ái Quốc và các đồng chí của mình đã tiếp tục cho ra đời các tờ báo: Quốc tế Nông dân (1924); Thanh Niên (1925); Công Nông (1925); Lính Kách mệnh (1927); Việt Nam Tiền phong (1927); Thân Ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam Độc lập (1941); Cứu quốc (1942). Những tờ báo này có tác động to lớn trong việc kêu gọi nhân dân Việt Nam hăng hái tham gia cách mạng. Từ đó góp phần đưa đến sự kiện Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi và nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) ra đời vào ngày 2/9/1945.

Ngày 16/4/1959 tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chia sẻ những kinh nghiệm làm báo của mình tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam. Người chia sẻ: “Lúc ở Paris, tuy biết nhiều tội ác của thực dân Pháp, nhưng không biết làm thế nào để nêu lên được. Một đồng chí công nhân ở toà báo Đời sống thợ thuyền cho Bác biết báo ấy có mục “tin tức vắn”, mỗi tin chỉ năm ba dòng thôi và bảo Bác có tin tức gì thì cứ viết, đồng chí ấy sẽ sửa lại cho. Từ đó, ngoài những giờ lao động, Bác bắt đầu viết những tin rất ngắn. Mỗi lần viết làm hai bản, một bản đưa cho báo, một bản thì giữ lại. Lần đầu tiên thấy tin được đăng thì rất sung sướng. Mỗi lần đều đem tin đã đăng trên báo so với bài mình đã viết, xem sai chỗ nào. Về sau đồng chí ấy bảo Bác cố viết dài thêm vài dòng nữa, rồi lại vài dòng nữa... Cứ thế kéo dài đến 15, 20 dòng, rồi đến cả một cột dài. Lúc đó đồng chí ấy lại bảo: “Thôi, bây giờ phải viết rút ngắn lại, cũng những việc như vậy nhưng phải viết cho rõ, cho gọn”…”.

Theo thống kê, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại kho tàng đồ sộ với hơn 2.000 bài báo. Trong đó, 1.200 bài viết của Người được đăng trên báo Nhân Dân từ năm 1951 đến năm 1969. Theo thống kê, Người có hơn 170 tên gọi, bút danh và bí danh, trong số này, 2/3 được Người sử dụng trong các tác phẩm báo chí của mình.

Bác Hồ căn dặn người làm báo 

Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trương nên sớm thành lập tổ chức của những người làm báo. Người đã giao cho nhà báo Xuân Thủy, Chủ nhiệm báo Cứu quốc đứng ra tổ chức, điều hành công việc tổ chức thành lập “Hội những người viết báo Việt Nam”.

Ngày 21/4/1950, đại biểu từ các cơ quan báo chí như: Sự thật, Cứu quốc, Độc lập, Lao động, Vệ quốc quân, Văn nghệ, Phụ nữ, Tiền phong, Việt Nam Thông tấn xã, Đài Tiếng nói Việt Nam… đã cùng tề tựu về tham dự Đại hội thành lập Hội những người viết báo Việt Nam. Đây được xem là Đại hội lần thứ I của Hội Nhà báo Việt Nam.

Tại Đại hội lần thứ II (4/1959), Hội Những người viết báo Việt Nam được đổi tên thành Hội Nhà báo Việt Nam và xác định đường lối, nhiệm vụ của những người viết báo trong giai đoạn mới. Trong buổi nói chuyện với các nhà báo tại Đại hội (16/4/1959), Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Báo chí của ta thì cần phải phục vụ nhân dân lao động, phục vụ chủ nghĩa xã hội, phục vụ cho đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, cho hoà bình thế giới. Chính vì thế cho nên tất cả những người làm báo (người viết, người in, người sửa bài, người phát hành, v.v.) phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được. Cho nên các báo chí của ta đều phải có đường lối chính trị đúng.

Báo chí ta không phải để cho một số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, cho nên phải có tính chất quần chúng và tinh thần chiến đấu”2.

Tại Đại hội lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam (9/1962), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng”3 và nhấn mạnh “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng”4.

Thực hiện lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nền báo chí cách mạng nước ta không ngừng phát triển và trưởng thành, đóng góp xứng đáng trong sự nghiệp phục vụ nhân dân, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Chú thích:

¹Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 419

²Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, tr. 414

³Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 10, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr. 616

⁴Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 10, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr. 616