Ra mắt Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á: Đâu là lĩnh vực ưu tiên?

Cơ sở dữ liệu và công cụ trực tuyến về các dòng tài chính tài trợ

Trong khuôn khổ hoạt động hợp tác quốc tế, ngày 30/9, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam) phối hợp với Viện Lowy (Úc) và Đại sứ quán Úc tại Việt Nam tổ chức tọa đàm quốc tế Giới thiệu Bản đồ viện trợ Đông Nam Á năm 2025 và một số phân tích về Việt Nam.

Chia sẻ tại sự kiện, ông Alexandre Dayant, Trưởng Dự án Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (Viện Lowy) cho biết, Bản đồ tài trợ Đông Nam Á không chỉ là một báo cáo đơn thuần mà còn là cơ sở dữ liệu và công cụ trực tuyến về các dòng tài chính tài trợ.

Bản đồ này cho thấy dòng tiền tài trợ quốc tế đang chảy vào đâu, lĩnh vực nào. Cơ sở dữ liệu này cung cấp dữ liệu cho các nhà hoạch định chính sách, cho các nhà tài trợ định hướng chiến lược đầu tư, xác định khoảng trống cần bổ sung, đồng thời giúp các nhà tài trợ tìm được đối tác phù hợp. Và cũng cho thấy xu hướng của dòng tài trợ, phản ánh những thay đổi trong các ưu tiên của nhà tài trợ.

Bản đổ cho biết số lượng cam kết tài trợ, số lượng giải ngân ở từng quốc gia, từng dự án, các đối tác (hiện đang có 129 nhà tài trợ). “Đây là cơ sở dữ liệu về tài chính tài trợ đầy đủ nhất hiện nay. Chúng ta có thể tìm thấy những thông tin chi tiết về các dự án, dòng tiền ra vào, hiện trạng giải ngân. Bản đồ cũng cung cấp bộ lọc thông tin về đối tác thực hiện, đối tác triển khai”- ông Alexandre Dayant cho hay.

Click vào tên “Vietnam” trên bản đồ, ông Alexandre Davant chỉ ra bức tranh toàn cảnh về các dòng tài chính tài trợ cho Việt Nam cũng như cụ thể từng dự án từ vốn đầu tư, tiến độ triển khai dự án.

“Việc ra mắt Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á 2025 đã mang đến cho chúng ta một bức tranh rõ ràng và chi tiết về viện trợ và tài chính phát triển trong khu vực. Nó cho thấy các ưu tiên của nhà tài trợ đang thay đổi như thế nào, các nguồn lực đang trở nên cạnh tranh hơn ra saovà phát triển bền vững, toàn diện đã trở nên quan trọng như thế nào. Đối với Việt Nam, những bài học này rất quan trọng khi chúng ta tiếp tục cải thiện chính sách, hợp tác với các đối tác và tự tin tiến lên phía trước…”- ông Tạ Minh Tuấn Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam nhấn mạnh.

Đâu là lĩnh vực ưu tiên?

Theo ông Alexandre Davant, Đông Nam Á đang ở trong một thời điểm bất định trên con đường phát triển. Mô hình kinh tế dựa vào xuất khẩu vốn rất thành công của khu vực đang bị đe dọa khi chính quyền Trump tìm cách định hình lại đáng kể trật tự thương mại toàn cầu, với việc Đông Nam Á có khả năng phải đối mặt với các mức thuế quan trừng phạt đặc biệt của Mỹ.

Đồng thời, nguồn tài chính phát triển chính thức (ODF) cho các khoản viện trợ truyền thống bao trùm khu vực, chẳng hạn như các khoản tài trợ không hoàn lại và các khoản vay ưu đãi (ODA), cũng như các dòng vốn chính thức (OOF) khác từ các chính phủ nước ngoài và các tổ chức đa phương, dự kiến sẽ giảm do các nhà tài trợ lớn của phương Tây cắt giảm viện trợ nước ngoài.

Bản bổ sung gốc này của Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á cho thấy tổng số tiền ODF năm 2023 tăng trưởng khiêm tốn (năm gần nhất đạt 29 tỷ USD - tăng từ 26,5 tỷ USD trong năm ngoái nhưng thấp hơn nhiều so với mức trung bình 33 tỷ USD trước đại dịch).

Cũng theo đại diện Viện Lowy, việc cắt giảm viện trợ từ phương Tây sẽ làm tăng rủi ro cho vùng nghèo và các lĩnh vực xã hội

Các nước phương Tây (Mỹ, EU, Anh, Pháp, Đức, Hà Lan, Thụy Điển...) đã công bố kế hoạch cắt giảm viện trợ ODA trong giai đoạn 2025-2029.Dự báo mức ODF cho Đông Nam Á có thể giảm hơn 2 tỷ USD, về khoảng 26,5 tỉ USD vào năm 2026.

“Việc cắt giảm này có thể làm sâu thêm sự chia cắt phát triển khi các quốc gia nghèo và các chương trình xã hội – như y tế, giáo dục, hỗ trợ dân cư dễ bị tổn thương - có nguy cơ bị ảnh hưởng nặng hơn…”- ông Alexandre Dayant nhận định.

Tại Việt Nam, thông tin trên Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á cho thấy, giai đoạn 2015-2023, Việt Nam có khoảng 22.538 dự án từ khoảng 80 đối tác, với tổng ODF tương đương 49,6 tỷ USD.

“So với trung bình của khu vực, Việt Nam nhận tỷ trọng thấp hơn trong các lĩnh vực như chính phủ và xã hội dân sự và y tế. Trong hợp tác trong khu vực (intra-regional ODF), Việt Nam cũng hoạt động, chủ yếu trong các lĩnh vực công nghiệp, khai khoáng -xây dựng và năng lượng.”- Giám đốc Dự án Bản đồ Việt Trợ Đồng Nam Á cho biết.

Tuy nhiên, vốn giải ngân ODF cho Việt Nam đã giảm đáng kể: Từ mức cao năm 2015 (trên 9,3 tỷ USD) xuống còn khoảng 2,9 tỷ USD trong năm 2023.

Theo TS. Nguyễn Viết Hà, Vụ Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính), Việt Nam đang nỗ lực để vượt bẫy thu nhập trung bình, để trở thành nước thu nhập cao. Trong hành trình này ODF vẫn là một kênh tài chính cần, trong đó ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài vẫn là nguồn quan trọng bổ trợ cho các nguồn vốn trong nước và các vốn khác phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội.

“Trong bối cảnh nguồn ODF đang giảm dần, Việt Nam đang ưu tiên sử dụng các nguồn vốn cho chuyển đổi sang năng lượng sạch và bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, chuyển giao công nghệ…”- Đại diện Bộ Tài chính cho hay.

Theo ông Ron H.Slagen, Phó Giám đốc quốc gia Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam, nếu Việt Nam có thể tận dụng ODF không chỉ để xây cầu, làm đường, mà còn để nâng cao năng lực quản trị, bảo vệ môi trường, thúc đẩy bình đẳng xã hội, thì đó sẽ là bước tiến quan trọng để đạt được khát vọng 2045: một Việt Nam hùng cường, sánh vai với các cường quốc năm châu.

“Và để vượt bẫy thu nhập trung bình, đạt được khát vọng thì phải tận dụng hiệu quả ODF, muốn vậy Việt Nam cần cải cách thể chế sâu rộng, hiệu quả” đại diện ADB tại Việt Nam nhấn mạnh.