Thực hiện lời dạy của Bác Hồ, ngành y tế của nước ta đạt nhiều thành tựu quan trọng

Lời dạy của Bác Hồ

Trong Thư gửi cán bộ ngành y tế nhân ngày 27/2/1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu 3 nội dung hết sức quan trọng của ngành y tế, đó là: Phải thật thà đoàn kết; Thương yêu người bệnh; Xây dựng nền y học nước nhà.

Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (9/1960) khẳng định: “Con người là vốn quý nhất của chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ và bồi dưỡng sức khỏe của con người là mục tiêu cao quý của các ngành y tế và thể dục thể thao dưới chế độ ta”.

Vào đêm giao thừa Tết Tân Sửu năm 1961, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi thăm và chúc Tết gia đình Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam - bác sĩ Hồ Đắc Di (1900-1984) và gia đình Thứ trưởng Bộ Y tế - bác sĩ Tôn Thất Tùng (1912-1982). Bác sĩ Hồ Đắc Di nhớ lại: “Bác dạy Lương y phải như từ mẫu... Y học cũng phải dựa trên nguyên tắc: khoa học, dân tộc, đại chúng!”.

Bác sĩ Tôn Thất Tùng thì nhớ lại: “Năm 1962, tôi được tặng danh hiệu Anh hùng Lao động… Nghĩ lại, nếu quả tôi đóng góp chút gì về khoa học, chính là nhờ tôi biết học và hành bài học đoàn kết của Bác Hồ. Tôi hiểu rằng sự nghiệp khoa học bao giờ cũng là sự nghiệp tập thể. Người làm công tác khoa học, phải học cách phối hợp, phối hợp rất tài tình các binh chủng khác nhau, như Bác Hồ đã tập hợp trí, dũng của dân ta, đưa dân ta từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”.

Một trong những câu chuyện cảm động nhất là về bác sĩ Đặng Văn Ngữ. Bác sĩ Đặng Văn Ngữ (1910-1967) tốt nghiệp bác sĩ Y khoa nǎm 1937 tại Đại học Y Hà Nội. Ít năm sau, ông sang Nhật Bản nghiên cứu sâu hơn về chuyên ngành. Tháng 12/1946, biết tin kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông tìm cách về nước và tới Việt Bắc gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã viết về cuộc gặp đó như sau: “Tôi có cảm tưởng thân mật như một người con đi xa về gặp cha vậy”. Sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi gắm ông sản xuất Penicilline. Người còn cho mời ông Hoàng Quốc Việt (Chủ tịch Tổng Công đoàn), ông Nguyễn Văn Huyên (Bộ trưởng Bộ Giáo dục), ông Vũ Văn Cẩn (Cục trưởng Cục Quân y) và ông Lê Văn Hiến (Bộ trưởng Bộ Tài chính) tới để giúp ông. Kết quả là bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã nghiên cứu thành công cách sản xuất ra thuốc Penicilline, loại thuốc kháng sinh này đã góp phần rất lớn trong điều trị chống nhiễm khuẩn cho thương binh và nhân dân trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ sau này.

Năm 1955, bác sĩ Đặng Văn Ngữ sáng lập ra Viện Sốt rét - Ký sinh trùng và côn trùng Việt Nam và làm Viện trưởng đầu tiên của viện này. Đúng vào dịp Tết cổ truyền dân tộc nǎm 1967, ông dẫn đầu một đoàn nghiên cứu sốt rét vào chiến trường Trị Thiên-Huế để nghiên cứu các biện pháp phòng chống sốt rét tại chiến trường và về vắc xin sốt rét. Ngày 1/4/1967 vì một loạt bom B52 của giặc Mỹ, ông đã hy sinh trên mặt trận Trị-Thiên- Huế. Ngay trong năm 1967, ông đã được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lao động, liệt sĩ. Nǎm 1996, ông được truy tặng giải thường Hồ Chí Minh, giải thưởng lớn về khoa học của Nhà nước cho các công trình khoa học.

Ngành y tế đạt nhiều thành tựu về y tế cộng đồng

Hiện nay, ngành y tế Việt Nam đã có những thành tựu to lớn. Nguyên nhân là do dưới sự lãnh đạo của Đảng, Việt Nam có hệ thống y tế hoàn chỉnh.

Năm 2023, nước ta có 12,5 bác sĩ và 32 giường bệnh trên 1 vạn dân và đạt chỉ tiêu về tỷ lệ dân số tham gia bảo hiểm y tế (93,35%). Theo Nghị quyết về Kế hoạch phát triển Kinh tế-xã hội năm 2024. Quốc hội thống nhất mục tiêu cho ngành y tế năm 2024 có 13,5 bác sĩ trên 1 vạn dân, 32,5 giường bệnh trên 1 vạn dân; 94,1% dân số tham gia bảo hiểm y tế.

Báo cáo giám sát của Quốc hội về thực hiện chính sách, pháp luật y tế cơ sở, y tế dự phòng cho thấy, trong giai đoạn 2018-2022, mạng lưới y tế cơ sở phát triển rộng khắp cả nước, 100% quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi là cấp huyện) có trung tâm y tế; 99,6% xã, phường, thị trấn có trạm y tế (sau đây gọi là trạm y tế xã); 97,3% trạm y tế xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn 2011-2020.

Nhân lực y tế cơ sở từng bước được củng cố, 92,4% trạm y tế xã có bác sĩ làm việc; 78,9% trạm y tế xã có bác sĩ làm việc cơ hữu; số lượng nhân lực y tế có trình độ cao ngày càng tăng. Cơ sở vật chất, trang thiết bị được quan tâm đầu tư nâng cấp, cải tiến với gần 80% trạm y tế xã được đầu tư kiên cố. Khả năng và chất lượng cung ứng dịch vụ y tế tại y tế cơ sở ngày càng được nâng lên, cơ bản thực hiện được chức năng, nhiệm vụ được giao, mức độ hài lòng của người dân đối với dịch vụ y tế được cải thiện.

Bên cạnh đó, nước ta đã chủ động sản xuất được nhiều loại vắc xin phòng bệnh. Nước ta đã sản xuất thành công kháng sinh Pénicilline (1950), vắc xin phòng bệnh đậu mùa (1961), vắc xin Sabin phòng bại liệt (1961), vắc xin phòng cúm mùa 4 type (2021)... Vắc xin tả uống của Việt Nam phát triển từ công nghệ được Thụy Điển chuyển giao và Việt Nam cũng là quốc gia nghiên cứu, sản xuất được vắc xin này từ sớm. Năm 2000-2001,Việt Nam tiếp tục chuyển giao miễn phí công nghệ này cho Viện Vắc xin Hàn Quốc và từ đó một công ty của Ấn Độ đã có bản quyền sản xuất vắc xin tả uống xuất khẩu khắp thế giới.

Trong 39 năm (từ năm 1985), thực hiện tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam, Việt Nam đã sản xuất được 12/13 vắc xin tham gia chương trình. Bộ Y tế đang đặt mục tiêu đến năm 2025, Việt Nam sản xuất được 14 loại vắc xin cung cấp cho tiêm chủng mở rộng. Từ năm 1993-2020, tỉ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi luôn được duy trì trên 90% ở quy mô tuyến tỉnh.

Theo thống kê của Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia, hằng năm số lượng mũi tiêm thực hiện trong tiêm chủng mở rộng khoảng 30 triệu mũi, đó là ngừa lao, bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm phổi - viêm màng não do Hib, viêm gan B, sởi, viêm não Nhật Bản. Bên cạnh đó có xấp xỉ 10 triệu liều vắc xin dịch vụ cho cả người lớn và trẻ em (vắc xin ngừa ung thư cổ tử cung, hậu môn, vòm họng do HPV, vắc xin ngừa cúm, thủy đậu, dại, các bệnh do phế cầu, Rota vi rút, thương hàn...).

Lần đầu tiên tại Việt Nam, trẻ đến độ tuổi đi học sẽ được rà soát tiền sử tiêm chủng, nếu chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ mũi sẽ được tiêm bù liều, giúp thu hẹp khoảng trống miễn dịch kịp thời, ngăn chặn dịch bệnh. Trong năm 2023, hoạt động này được triển khai trên quy mô nhỏ tại 12 tỉnh, thành của 4 khu vực gồm Hải Phòng, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Quảng Trị, Quảng Nam, Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Cần Thơ, Kiên Giang, Lâm Đồng. Dự kiến đến năm 2024, Chương trình Tiêm chủng mở rộng sẽ mở rộng phạm vi triển khai thực hiện rà soát tiền sử tiêm chủng, tiêm bù mũi cho trẻ nhập học mầm non, tiểu học tại trường học khoảng 30% số tỉnh thành, từ năm 2025 sẽ triển khai trên toàn quốc.

Nhờ đó, Việt Nam đã kiểm soát và ngăn ngừa các dịch bệnh nguy hiểm. Nước ta đã thanh toán thành công các dịch bệnh nguy hiểm: Đậu mùa (1978), bại liệt (2000), dịch hạch (2002), uốn ván sơ sinh (2005). Nước ta là một trong những nước khống chế thành công dịch SARS (Hội chứng hô hấp cấp tính nặng). Nước ta cũng ngăn chặn thành công những bệnh truyền nhiễm mới nổi: Cúm A/H7N9 (Bệnh viêm đường hô hấp cấp nặng do virus cúm A/H7N9 lây từ gia cầm sang người), Ebola (Bệnh sốt xuất huyết do virus Ebola gây ra), MERS-CoV (Hội chứng hô hấp Trung Đông - một bệnh hô hấp cấp tính nặng do coronavirus MERS gây ra). Dịch bệnh HIV/AIDS tại Việt Nam cũng tiếp tục được kiểm soát. Việt Nam cùng với Anh, Đức, Thụy Sỹ là bốn quốc gia có chất lượng điều trị HIV/AIDS tốt nhất thế giới.

Để phòng chống dịch COVID-19, từ rất sớm, Bộ Y tế Việt Nam đã đưa ra thông điệp “5K: Khẩu trang – Khử khuẩn – Khoảng cách – Không tập trung – Khai báo y tế”. Việt Nam là 1 trong 4 quốc gia đầu tiên giải trình tự gene virus gây dịch COVID-19 và là nước thứ 5 trên thế giới sản xuất được sinh phẩm chẩn đoán kháng thể. Bên cạnh đó, Đảng và Chính phủ cũng nỗ lực đàm phán để có nguồn cung ứng vắc xin phòng COVID-19 từ các nước trên thế giới. Đến nay nước ta đã tiêm hơn 266,5 triệu liều vắc xin COVID-19. Việt Nam là một trong những quốc gia có tỉ lệ bao phủ vắc xin COVID-19 cao nhất thế giới với tỉ lệ tiêm đủ mũi cơ bản cho người từ 12 tuổi trở lên đạt gần 100%, tỉ lệ tiêm mũi 4 cho người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao đạt 89,6%, góp phần quan trọng trong khống chế dịch COVID-19, đưa cuộc sống quay trở lại bình thường như hiện nay.

Theo Quyết định số 3896/QĐ-BYT ngày 19/10/2023 của Bộ Y tế, từ ngày 20/10/2023, COVID-19 không còn là bệnh truyền nhiễm nhóm A mà chuyển sang thuộc nhóm B theo Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007. Đây là dấu mốc quan trọng ghi nhận sự thành công của Việt Nam trong phòng, chống đại dịch COVID-19. Cùng với tiếp tục giữ vững thành quả phòng, chống dịch COVID-19, toàn ngành y tế đã ứng phó hiệu quả với các dịch bệnh mới nổi khác, cũng như các dịch bệnh truyền nhiễm, không để “dịch chồng dịch”.

Ngày 25/10/2023, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 25-CT/TW về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới. Với quan điểm y tế cơ sở là nền tảng, Chỉ thị hướng tới mục tiêu: phát triển vững chắc hệ thống y tế cơ sở, xây dựng mạng lưới y tế rộng khắp, gần dân; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của y tế cơ sở; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, trách nhiệm phối hợp của các cơ quan, tổ chức trong xây dựng, triển khai thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật về y tế cơ sở.

Nhân dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930- 3/2/2024), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có bài viết với tiêu đề “Tự hào và tin tưởng dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, quyết tâm xây dựng một nước Việt Nam ngày càng giàu mạnh, văn minh, văn hiến và anh hùng”.

Bài viết đã đánh giá: “Trong khi chưa thực hiện được việc bảo đảm cung cấp dịch vụ y tế miễn phí cho toàn dân, Việt Nam mở rộng diện bảo hiểm y tế bắt buộc và tự nguyện, đến nay đã đạt mức 93,35% (năm 1993 mới chỉ là 5,4%); đồng thời tập trung vào việc tăng cường y tế phòng ngừa, phòng, chống dịch bệnh, hỗ trợ các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn. Nhiều dịch bệnh vốn phổ biến trước đây đã được khống chế thành công. Người nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi và người cao tuổi được cấp bảo hiểm y tế miễn phí. Tỉ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em và tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh giảm gần 3 lần. Tuổi thọ trung bình của dân cư tăng từ 62 tuổi năm 1990 lên 73,7 tuổi năm 2023”.