Nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ việc liên quan đến tổ chức tín dụng tại Toà án Nhân dân

Hội thảo do ông Nguyễn Văn Tiến, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Chánh án Toà án Nhân dân tối cao; ông Đoàn Thái Sơn, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; ông Phạm Toàn Vượng, Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, Tổng Giám đốc Agribank, đồng chủ trì.

Tham dự hội thảo, về phía Toà án Nhân dân (TAND) tối cao, có: ông Nguyễn Đình Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Giám đốc kiểm tra III, TAND tối cao; bà Nguyễn Thị Thùy Dung, Phó Chánh án TAND TP. Hồ Chí Minh; đại diện TAND khu vực 2 - Hà Nội; ông Nguyễn Viết Giang, Trưởng phòng, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, TAND tối cao; bà Phan Thị Thu Hà, Trưởng phòng, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, TAND tối cao; đại biểu là lãnh đạo, công chức một số đơn vị chuyên môn; đại diện lãnh đạo TAND cấp tỉnh, TAND khu vực.

Về phía Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), có: ông Đoàn Thái Sơn, Phó Thống đốc; bà Vũ Ngọc Lan, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế…

Về phía Bộ Tư pháp, có: ông Nguyễn Hồng Hải, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự- Kinh tế; bà Đặng Thị Hồng Nhung, Phó Trưởng ban Ban Pháp chế và nghiệp vụ Thi hành án dân sự, Cục Quản lý Thi hành án dân sự.

Về phía Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, có: ông Phạm Toàn Vượng, Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội; ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội kiêm Tổng Thư ký; ông Phạm Quang Tùng, Phó Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội; cùng đại diện các thành viên Câu lạc bộ Pháp chế Ngân hàng; các tổ chức tín dụng hội viên.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phạm Toàn Vượng, Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam kiêm Tổng Giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cho biết, thời gian vừa qua, hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD) nói chung và công tác xử lý nợ xấu nói riêng đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, nợ xấu được xử lý hiệu quả, thực chất hơn, góp phần lành mạnh hóa hoạt động của các TCTD. Có được kết quả đó, ngoài sự chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nỗ lực, tích cực từ các TCTD, có sự đóng góp rất lớn của ngành Tòa án trong công tác xét xử, giải quyết tranh chấp liên quan đến TCTD.

Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, kinh tế - xã hội nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng có nhiều thay đổi, hoạt động của các TCTD tăng trưởng mạnh mẽ, quy mô ngày càng được mở rộng, do đó, các vụ án tranh chấp cũng không ngừng gia tăng. Hiện nay, Hiệp hội Ngân hàng nhận được nhiều ý kiến phản ánh của các TCTD liên quan đến quá trình giải quyết các vụ án tại Tòa án phát sinh nhiều vướng mắc, bất cập, có thể kể đến như: thời gian giải quyết vụ án, quá trình thụ lý đơn khởi kiện còn chậm trễ; thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án; việc xác định, triệu tập đương sự là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng; xem xét, thẩm định tại chỗ tài sản bảo đảm (TSBĐ); việc hoàn trả, xử lý vật chứng trong vụ án hình sự.

Trước những vướng mắc, bất cập còn tồn tại, Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, hội thảo được tổ chức nhằm tạo điều kiện cho các TCTD có cơ hội trao đổi, thảo luận về những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn giải quyết các vụ việc liên quan đến TCTD tại Tòa án hiện nay.

Vướng mắc và bất cập trong giải quyết các vụ việc tín dụng

Phát biểu tại hội thảo, bà Vũ Ngọc Lan, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, NHNN đã chỉ ra một số vướng mắc về áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ việc liên quan đến tổ chức tín dụng tại Toà án, như: vướng mắc liên quan đến lãi suất; áp dụng quy định “Người thứ ba ngay tình"; bảo lãnh ngân hàng.

Với vướng mắc liên quan đến lãi suất, bà Vũ Ngọc Lan chỉ ra một số nội dung cần được tháo gỡ. như: Việc xác định lãi suất cho vay khi xử lý tài sản cầm cố là các sổ tiết kiệm trong hoạt động cho vay, cầm cố của TCTD đối với khách hàng; áp dụng cách tính lãi suất theo thỏa thuận cho vay của TCTD; việc TAND không ghi nhận việc tính lãi, lãi suất cho ngân hàng sau thời điểm khởi tố vụ án hình sự.

Ví như, việc xác định lãi suất khi xử lý tài sản cầm cố là sổ tiết kiệm. Trong một số vụ án, Tòa án chấp nhận tính lãi trên sổ tiết kiệm của nguyên đơn nhưng lại bác yêu cầu tính lãi của TCTD trên số tiền dư nợ vay mà nguyên đơn còn thiếu, chưa hoàn trả. Điều này chưa đảm bảo đầy đủ quyền lợi của TCTD theo thỏa thuận hợp đồng tín dụng và các văn bản hướng dẫn của NHNN và Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP. NHNN cho biết, TAND Tối cao đã có kháng nghị giám đốc thẩm đối với vụ việc này, chỉ đạo xét xử lại để đảm bảo đúng quy định. Hay cách tính lãi suất theo thỏa thuận cho vay, cũng gặp những vướng mắc, bởi Tòa án đôi khi chưa xem xét đầy đủ các yếu tố thị trường và thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng khi xác định lãi suất, mà có xu hướng áp dụng giới hạn lãi suất của Bộ luật Dân sự, gây bất lợi cho TCTD. Việc tính lãi suất phải tuân thủ Luật Các TCTD và các văn bản hướng dẫn chuyên ngành.

Dưới góc độ thực tiễn tại các TCTD, báo cáo được bà Nguyễn Thị Phương, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế ngân hàng thuộc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam trình bày tại hội nghị cũng đã chỉ ra nhiều khó khăn, vướng mắc các TCTD đang gặp phải, có thể kể đến như: Cách tính phạt chậm trả lãi theo hợp đồng tín dụng; quy định "người thứ ba ngay tình”; giải quyết tranh chấp theo thủ tục hòa giải đối thoại tại Tòa án; bảo lãnh ngân hàng; đăng ký thay đổi nội dung đăng ký giao dịch bảo đảm khi chuyển giao khách hàng giữa các chi nhánh; một số vấn đề trong xác định quyền khởi kiện, phạm vi yêu cầu khởi kiện; áp dụng thủ tục rút gọn; liên quan đến thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án; TSBĐ, nguồn tiền thu nợ liên quan đến vụ án hình sự; xác định tài sản chung – riêng của vợ chồng trong nghĩa vụ trả nợ; cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số…

Thảo luận tại hội thảo, đại diện các TCTD tham dự đã chia sẻ thêm những vướng mắc đang gặp phải trong quá trình giải quyết các vụ việc liên quan đến tổ chức tín dụng tại TAND. Ví như, bên cạnh vướng mắc liên quan đến “người thứ ba ngay tình”, đại diện MB cho biết, còn đang gặp khó khăn liên quan đến thủ tục tố tụng kéo dài, mất nhiều thời gian và tốn kém chi phí nhưng cũng không giải quyết được.

Ông Đỗ Quang Phong, Trưởng ban Ban Pháp chế Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) cho biết, khi xảy ra tranh chấp và Agribank khởi kiện, một số Tòa án địa phương vẫn từ chối thụ lý hoặc chuyển hồ sơ sang nơi khác, với lập luận rằng thỏa thuận “chưa cụ thể hóa địa điểm Tòa án”. Cách hiểu máy móc này không những làm suy giảm giá trị pháp lý của điều khoản thỏa thuận mà còn mâu thuẫn với bản chất của quyền tự do giao kết hợp đồng.

Cũng theo ông Đỗ Quang Phong, các quy định hiện hành tại Bộ luật Tố tụng dân sự không bắt buộc bên thỏa thuận phải ghi rõ Tòa án nào, mà chỉ yêu cầu có sự thống nhất, trên cơ sở tự nguyện và không trái pháp luật. Tuy nhiên, do chưa có hướng dẫn cụ thể và thống nhất từ phía Tòa án nhân dân tối cao, các Tòa án địa phương hiện đang có nhiều cách hiểu khác nhau khi tiếp nhận và xử lý tranh chấp có điều khoản lựa chọn Tòa án như nêu trên.

Đề xuất và kiến nghị: Giải pháp tháo gỡ vướng mắc

Để giải quyết những vướng mắc liên quan đến lãi suất, bà Vũ Ngọc Lan cho rằng, việc tính lãi, lãi suất trong hợp đồng tín dụng được áp dụng quy định của Luật Các tổ chức tín dụng và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan để giải quyết mà không áp dụng quy định về giới hạn lãi suất của Bộ luật Dân sự để xác định lãi, lãi suất. Bên cạnh đó, việc mỗi TCTD với mỗi đối tượng khách hàng khác nhau, lịch sử tín dụng cũng như quản lý rủi ro, cung cầu vốn thị trường tại mỗi thời điểm sẽ quyết định và thỏa thuận mức lãi suất không giống nhau. Việc quyết định trên cơ sở thỏa thuận với khách hàng tại hợp đồng tín dụng. Do đó tòa án khi giải quyết cần xem xét, căn cứ các quy định nêu trên, đảm bảo quyền lợi của các TCTD và các đương sự theo quy định của pháp luật về cho vay của TCTD.

Đồng thời, tòa án cần nghiên cứu xem xét ghi nhận số tiền thiệt hại của TCTD đến thời điểm xét xử sơ thẩm để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của TCTD khi mà nghĩa vụ hoàn trả gốc, lãi, phí của các khoản vay vẫn chưa hoàn thành. Trong khi đó, TCTD vẫn đang tiếp tục chịu thiệt hại (số tiền vay chưa thu hồi, số tiền chi phí huy động vốn của TCTD vẫn đang tiếp tục trả).

Với những vướng mắc các TCTD đang gặp phải, bà Nguyễn Thị Phương đề xuất TAND tối cao có Nghị quyết hướng dẫn với tiêu chí về việc xem xét, thẩm định TSBĐ để làm cơ sở ra quyết định công nhận kết quả hòa giải. Một số trường hợp mặc dù trong hồ sơ khởi kiện đã có đơn từ chối hòa giải (do đánh giá không khả thi), Tòa án vẫn yêu cầu hòa giải là không phù hợp quy định pháp luật, làm kéo dài thời gian giải quyết tranh chấp, thu hồi nợ. Đề nghị, không tiến hành thủ tục hòa giải tại Tòa án khi người khởi kiện đã có đề nghị không áp dụng thủ tục này.

Với các vướng mắc liên quan đến “người thứ ba ngay tình”, TAND tối cao xem xét, đánh giá và tiếp tục có tình huống hướng dẫn tiếp theo theo hướng: “Trường hợp Tòa tuyên hủy giấy chứng nhận nhưng giao dịch thế chấp đã được xác lập hợp pháp thì phải bảo lưu quyền xử lý TSBĐ cho ngân hàng; bên có lỗi dẫn đến giấy chứng nhận bị thu hồi phải bồi thường thiệt hại”. Đồng thời, xem xét, đánh giá và hướng dẫn lại theo hướng: “TCTD được coi là người thứ ba ngay tình nếu đã thẩm định hồ sơ hợp lệ theo quy định nội bộ của Ngân hàng, giao dịch với người đứng tên trên Giấy chứng nhận, tài sản tại thời điểm nhận thế chấp không có tranh chấp”.

Đại diện CLB Pháp chế ngân hàng đề nghị TAND tối cao xem xét có Nghị quyết hướng dẫn quy định của Bộ Luật Tố tụng dân sự về áp dụng thủ tục rút gọn đối với tranh chấp về nghĩa vụ giao TSBĐ hoặc tranh chấp quyền xử lý TSBĐ; Đồng thời, có hướng dẫn áp dụng thủ tục rút gọn đối với tranh chấp về hợp đồng tín dụng không có TSBĐ hoặc đáp ứng các tiêu chí cụ thể.

Với khối lượng vụ án lớn, lượng hồ sơ mỗi vụ án rất nhiều, để nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ việc liên quan đến tổ chức tín dụng tại Toà án, bà Nguyễn Thị Phương đề nghị, TAND tối cao tăng cường thúc đẩy thực hiện Kế hoạch số 131/KH-TANDTC về chuyển đổi số ngành Tòa án nhân dân, nhất là sớm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, dành nguồn lực để xây dựng, thực thi Tòa án điện tử. Trước mắt tăng cường kết nối liên thông các bộ, ngành (Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp…) để khai thác các nền tảng thông tin hiện có và đã được pháp luật công nhận (như việc khai thác các nền tảng số VNeID, Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp, tra cứu thông tin về đăng ký biện pháp bảo đảm…). Đồng thời, có hướng dẫn, áp dụng Tòa án nhân dân các cấp mạnh dạn áp dụng các phương thức tống đạt, thu thập, xác minh chứng cứ… theo phương thức điện tử, trực tuyến.

Phát biểu tại hội thảo, bà Phan Thị Hồng Vân, Phó Giám đốc Khối Pháp chế và Tuân thủ, Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) đề xuất liên quan tới việc xác định ngân hàng là bên thứ ba nhận thế chấp tài sản bảo đảm ngay tình. Bởi theo quy định tại khoản 2 điều 133 Bộ luật dân sự 2015, trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng khi tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, sau đó được chuyển giao bằng một giao dịch dân sự khác cho người thứ ba ngay tình và người này căn cứ vào việc đăng ký đó mà xác lập thực hiện giao dịch thì giao dịch đó không bị vô hiệu.

Hay tại Công văn 64/TANDTC ngày 3/4/2019 (mục 1, phần II) TAND tối cao cũng ghi nhận trường hợp giao dịch chuyển nhượng nhà đất bị vô hiệu nhưng bên nhận chuyển nhượng đã được cấp giấy chứng nhận và đã thế chấp nhà đất cho ngân hàng theo đúng quy định của pháp luật thì giao dịch thế chấp không vô hiệu...

Từ những phân tích trên, bà Hồng Vân đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền nghiên cứu, giải thích và hướng dẫn phương pháp xác định bên thứ ba ngay tình phù hợp với quy định tại Bộ luật dân sự 2015 và bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cho ngân hàng. Ngoài ra, để ngăn ngừa, phòng chống nguy cơ các đối tượng tạo lập giao dịch chuyển nhượng tài sản giả cách, hay cố ý lừa đảo bên nhận chuyển nhượng bằng cách giả chữ ký của bên có quyền sở hữu tài sản, quyền sử dụng đất, cần nâng cao vai trò trách nhiệm của cơ quan công chứng và có sự kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu kịp thời giữa cơ quan công chứng với cơ quan đăng ký giao dịch và hệ thống cơ sở dữ liệu dân cư để cập nhật kịp thời thông tin quyền sở hữu tài sản, quyền sử dụng đất trên trên VNeID giúp bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của người dân và bên thứ ba ngay tình trong giao dịch dân sự.

Nhằm đảm bảo tính thống nhất, minh bạch và hiệu quả trong giải quyết tranh chấp dân sự – thương mại phát sinh từ hợp đồng tín dụng, ông Đỗ Quang Phong kiến nghị TAND tối cao ban hành hướng dẫn thống nhất áp dụng Điều 38 Bộ luật Tố tụng dân sự, công nhận hiệu lực của điều khoản thỏa thuận chọn Tòa án nếu được thể hiện rõ ràng, tự nguyện và không trái luật; đồng thời cho phép hiểu rằng cụm từ “Tòa án có thẩm quyền theo quy định pháp luật” là hợp lệ, đủ để xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp của toà án theo quy định về thẩm quyền của Bộ luật tố tụng dân sự; Thống nhất áp dụng linh hoạt, tránh từ chối thụ lý chỉ vì lý do hình thức nếu ý chí các bên đã rõ ràng; tạo điều kiện để đương sự bổ sung, làm rõ nơi giải quyết tranh chấp khi cần thiết; Khuyến khích xây dựng án lệ hoặc tổng hợp các bản án điển hình để tạo tiền lệ áp dụng thống nhất trên toàn hệ thống.

Với Ngân hàng Nhà nước, Hiệp hội Ngân hàng, tiếp tục nghiên cứu, phối hợp với các cơ quan tư pháp để tổng hợp các vướng mắc phát sinh của các tổ chức tín dụng liên quan đến thoả thuận lựa chọn toà án để giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng tín dụng. Ngoài ra xem xét tiếp tục tổng hợp thực tiễn tại các tổ chức tín dụng để phổ biến, có hướng dẫn về các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế, việc lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp cũng như áp dụng pháp luật liên quan để các tổ chức tín dụng có thêm các lựa chọn trong việc giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng tín dụng có hiệu quả, hiệu lực, góp phần giảm áp lực giải quyết tranh chấp tại hệ thống toà án các cấp.

Ông Trần Văn Nhiên, Giám đốc Pháp chế, Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) đề xuất bổ sung quy định xác lập thứ tự ưu tiên của bên nhận bảo đảm hợp pháp nếu việc nhận thế chấp trước thời điểm khởi tố vụ án; hạn chế việc kê biên/ngăn chặn chuyển dịch tài sản không phải vật chứng vụ án hoặc không có liên quan đến vụ án. Đồng thời, không mở rộng trách nhiệm pháp lý cho bên thứ ba ngay tình, thông qua việc không tịch thu khoản tiền đã trả nợ hợp pháp tại TCTD nếu không có bằng chứng chứng minh TCTD biết nguồn tiền đó là phạm pháp.

Nâng cao hiệu quả tại Tòa án: Vai trò của các cơ quan liên quan

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Đình Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Giám đốc kiểm tra về kinh doanh thương mại, phá sản, lao động, gia đình và người chưa thành niên, TAND tối cao cho biết, cùng với sự gia tăng về số lượng và giá trị các khoản vay có bảo đảm, các tranh chấp liên quan đến hợp đồng tín dụng có TSBĐ cũng ngày càng phức tạp và gay gắt hơn. Những tranh chấp này không chỉ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên mà còn đặt ra nhiều vấn đề pháp lý về hiệu lực hợp đồng, xử lý TSBĐ, và trách nhiệm pháp lý khi có vi phạm. Do đó, việc nghiên cứu và tìm ra các giải pháp hiệu quả để giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng có TSBĐ là yêu cầu cấp thiết, góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên và bảo đảm sự an toàn cho hoạt động tín dụng trong nền kinh tế.

Cũng theo ông Nguyễn Đình Tiến, trong 10 năm trở lại đây do nỗ lực của ngành Ngân hàng mà các hợp đồng tín dụng được ký kết hầu hết đã khắc phục được những sai sót trong quá trình đàm phán ký kết, điều này được khẳng định bởi đa số các vụ kiện tranh chấp các bên đều không tranh chấp gì nội dung tín dụng (khoản vay, lãi suất…), mà chủ yếu các tranh chấp gay gắt tập trung vào các hợp đồng thế chấp, bảo lãnh bằng tài sản nhất là tài sản của bên thứ ba. Do vậy, việc thẩm định tài sản trước khi giao dịch thế chấp là điều vô cùng quan trọng bởi nó sẽ hạn chế rất nhiều rủi ro trong việc đảm bảo thu hồi nợ.

Từ thực tiễn kiểm sát giải quyết tranh chấp tín dụng ngân hàng tại toà án, ông Nguyễn Kim Sáu, Vụ trưởng Vụ Kiểm sát án hành chính, kinh doanh thương mại, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao khuyến nghị các TCTD cần phân loại, đánh giá, xếp loại được những loại TSBĐ có tính rủi ro cao để có sự xem xét, thẩm định nhằm nâng cao mức độ bảo đảm an toàn khi cho vay có thể xử lý được tài sản bổ sung, hạn chế thấp nhất rủi ro. Đối với tài sản dùng để bảo đảm cho nhiều hợp đồng tín dụng trong nhiều giai đoạn, thời điểm khác nhau, TCTD phải thường xuyên kiểm tra và ký các phụ lục hợp đồng theo các quy định tại thời điểm bảo đảm tiền vay để tránh những trường hợp khách hàng viện những lý do TSBĐ chỉ dùng để bảo đảm cho một hoặc một số hợp đồng tín dụng, chứ không bảo đảm cho tất cả các hợp đồng tín dụng. Đồng thời, cần chủ động kiểm tra thường xuyên tình trạng tài sản bổ sung và đặt ra yêu cầu Tòa án xem xét, thẩm định tại chỗ TSBĐ theo Điều 101 BLTTDS, nhất là quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất để bảo đảm tính xác thực và tính khả thi khi xử lý TSBĐ….

Bà Nguyễn Thị Thùy Dung, Phó Chánh án Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh kiến nghị sửa quy định về chương tống đạt trong Bộ luật Tố tụng dân sự. Bởi, các quy định từ Điều 170 đến Điều 180 trong chương thủ tục tống đạt, niêm yết, đăng báo không còn phù hợp với các khu đô thị, việc sát nhập địa giới hành chính hiện tại… Hơn nữa khái niệm tống đạt gây rất nhiều khó khăn trong công tác giải quyết vụ án nói chung và liên quan hợp đồng tín dụng, xử lý tài sản bảo đảm nói riêng. “Chúng tôi kiến nghị bỏ khái niệm về tống đạt trong thủ tục tố tụng tại Tòa án mà thay bằng Thông báo đến các đương sự như Luật Tố tụng Trọng tài thương mại 2010 hiện nay”, bà Nguyễn Thị Thuỳ Dung kiến nghị

Để nâng cao hiệu quả xử lý các vụ việc, bà Nguyễn Thị Thùy Dung kiến nghị nâng cao chất lượng xét xử của đội ngũ Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân và Thư ký. Cần nhanh chóng được đầu tư theo hướng hiện đại, phù hợp với thực tiễn để tạo điều kiện cho cán bộ, nhân viên ngành Tòa án hoàn thành tốt nhiệm vụ, nâng cao vị thế ngành Tòa án, xứng đáng là cơ quan trung tâm theo tinh thần cải cách tư pháp. Đối với các TCTD, cần nâng cao năng lực, hiểu biết về quy định pháp luật của cán bộ thiết lập cho vay, tài sản bảo đảm cũng như cán bộ pháp chế khi tham gia tố tụng tại Tòa án.

Đồng thời, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, ứng dụng khai thác công nghệ thông tin, dữ liệu trong quá trình giải quyết vụ án, cụ thể: Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Tòa án, Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và Môi trường… cho phép Tòa án khai thác dữ liệu thông tin cư trú của cá nhân, tình trạng hoạt động của doanh nghiệp, tình trạng pháp lý của bất động sản… các thông tin này được Tòa án khai thác như một cách thu thập chứng cứ lưu giữ trong hồ sơ mà không phải gửi văn bản xác minh như hiện nay. Có như vậy, mới rút ngắn thời gian giải quyết vụ án.

Bà Đặng Thị Hồng Nhung, Phó Trưởng ban Ban Pháp chế và nghiệp vụ Thi hành án dân sự, Cục Quản lý Thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp cho biết, để đạt được hiệu quả cao trong thi hành án tín dụng, Cục Quản lý THADS, Bộ Tư pháp luôn xác định thi hành án tín dụng, ngân hàng là nhiệm vụ trọng tâm, hàng năm xây dựng Kế hoạch, thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn cơ quan THADS địa phương tổ chức thi hành án theo đúng quy định của pháp luật; chủ động theo dõi, kiểm tra, xử lý các vụ việc có điều kiện thi hành, triển khai các quy định mới có liên quan. Đồng thời, thường xuyên phối hợp với các tổ chức tín dụng làm việc, đối thoại để giải quyết các vụ việc cụ thể.

Nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả giải quyết các vụ việc liên quan đến tổ chức tín dụng tại TAND, bà Đặng Thị Hồng Nhung kiến nghị TAND tối cao tiếp tục quan tâm nâng cao chất lượng công tác xét xử án tín dụng, ngân hàng đảm bảo tính khả thi, trong đó chú trọng việc xem xét, thẩm định tại chỗ trước khi xét xử để xác định chính xác nguồn gốc pháp lý, tình trạng sử dụng, giá trị tài sản... đảm bảo bản án tuyên được phù hợp, có tính khả thi trên thực tế; chỉ đạo Tòa án các cấp kịp thời chuyển giao bản án, tài liệu liên quan đến tài sản bị kê biên, phong tỏa; đính chính, giải thích bản án và các kiến nghị của cơ quan THADS có thẩm quyền. Về phía NHNN, cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp, Cục Quản lý THADS trong công tác thu hồi nợ xấu của TCTD/VAMC; chỉ đạo, kiểm tra, giám sát chặt chẽ các TCTD trong việc thực hiện hoạt động cho vay có TSBĐ; đối với các khoản vay đặc biệt, NHNN Việt Nam có biện pháp cân đối để bảo đảm việc thu hồi khoản vay của NHNN nhưng cũng bảo đảm khoản phải thi hành án của các TCTD. Còn với các TCTD cần chỉ đạo trong toàn hệ thống việc thẩm định và đánh giá kỹ lưỡng việc nhận thế chấp các tài sản đặc thù, đảm bảo khả thi, hiệu quả khi tổ chức thi hành án, thu hồi nợ cho ngân hàng.

Phát biểu tại hội thảo, ông Đoàn Thái Sơn, Phó Thống đốc NHNN đánh giá cao sáng kiến tổ chức hội thảo của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam. Hội thảo là nơi để ngành Toà án và các TCTD cùng nhau lắng nghe chia sẻ các góc nhìn, vướng mắc, khó khăn từ thực tiễn, nhằm tìm ra một cơ chế giải quyết hiệu quả các tranh chấp tín dụng và mang lợi ích cho tất cả các bên liên quan, đặc biệt là từ phía ngân hàng. Việc có một cơ chế giải quyết hiệu quả các tranh chấp tín dụng và xử lý tài sản bảo đảm giúp ngân hàng thu hồi được vốn, từ đó đảm bảo khả năng hoàn trả tiền cho người gửi tiền và tiếp tục cho vay ra thị trường, mang lại lợi ích lớn cho khách hàng và nền kinh tế. Nếu cơ chế xử lý thế chấp hiệu quả, các tổ chức tín dụng có thể đưa ra mức lãi suất cho vay cạnh tranh hơn, góp phần giảm chi phí vốn cho nền kinh tế.

Phó Thống đốc Đoàn Thái Sơn nhấn mạnh rằng các tranh chấp và vướng mắc lớn nhất hiện nay chủ yếu liên quan đến các cơ chế về tài sản (thế chấp, xử lý tài sản). Do đó, cần có một cách tiếp cận tổng thể để hoàn thiện các quy định pháp luật về tài sản. Nếu các quy định này được hoàn thiện, các tranh chấp sẽ ít xảy ra hơn, và nếu có, thẩm phán sẽ có đủ cơ sở pháp lý để xử lý hiệu quả hơn. Do đó, việc hoàn thiện Luật Tài sản không chỉ là yêu cầu cấp thiết để giải quyết các vướng mắc hiện hữu mà còn là động lực quan trọng để tối ưu hóa hoạt động của các tổ chức tín dụng, bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên, thúc đẩy dòng vốn và sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

“Nếu các quy định pháp luật về tài sản này được hoàn thiện, tôi tin là các tranh chấp sẽ ít xảy ra hơn, nếu có xảy ra thì các thẩm phán cũng sẽ có đủ cơ sở pháp lý để xử lý một cách hiệu quả hơn”, Phó Thống đốc Đoàn Thái Sơn nhấn mạnh.

Kết luận hội thảo, ông Nguyễn Văn Tiến, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Chánh án Toà án Nhân dân tối cao đánh giá nội dung hội thảo rất có ý nghĩa và bổ ích cho TAND tối cao nói riêng và ngành TAND nói chung và cho cả ngành Ngân hàng. Tại hội thảo, rất nhiều nội dung được đề cập, trong đó một số vấn đề nổi bật là: hợp đồng tín dụng, trong đó được quan tâm nhất là các khoản vay có tài sản bảo đảm và các giao dịch bảo đảm; lãi suất; người thứ ba ngay tình; xử lý tài sản bảo đảm; thu thập tài liệu chứng cứ để giải quyết một cái vụ việc tranh chấp hợp đồng tín dụng tại tòa án làm sao cho chất lượng hiệu quả.

Phó Chánh TAND tối cao đánh giá các ý kiến tham gia phát biểu đều rất trách nhiệm, rất tâm huyết, có tính chuyên môn cao và thực tiễn, phản ánh về những khó khăn vướng mắc bất cập từ thực tiễn giải quyết tranh chấp các hợp đồng tín dụng. “Tôi cho rằng các ý kiến phát biểu tại hội thảo hôm nay có giá trị tham khảo rất tốt”, ông Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh và cho rằng các bên cùng lắng nghe nhau để đi tới cái chung là làm sao giải quyết được các tranh chấp hợp đồng tín dụng đạt được chất lượng tốt nhất.

Qua phát biểu Phó Chánh án TAND tối cao cũng cho biết, sẽ tiến hành rà soát các quy định pháp luật liên quan để kiến nghị sửa đổi, bổ sung. Trong quá trình đó, TAND tối cao rất mong có được sự đồng hành và phối hợp chặt chẽ với NHNN Việt Nam và Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam để cùng nhau trao đổi hướng dẫn, từ đó các áp dụng thống nhất các quy định pháp luật và giải quyết các vụ việc hiệu quả.

“Chúng tôi xác định rằng, giải quyết các vụ án vụ việc nói chung và đặc biệt là giải quyết các án kinh doanh thương mại và đối với loại tranh chấp hợp đồng tín dụng phải giải quyết nhanh chóng, kịp thời, minh bạch, công tâm, chất lượng và đúng pháp luật. Đây là yêu cầu của TAND tối cao đối với toàn ngành”, ông Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh và cho rằng: “hội thảo ngày hôm nay cũng nhằm mục đích là nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án nói chung và đặc biệt là đối với các vụ án tranh chấp hợp đồng tín dụng nói riêng”.