Vướng mắc trong xử lý nợ xấu chủ yếu do áp dụng pháp luật thiếu đồng bộ

Hình minh họa

Từ Nghị quyết 42, xử lý nợ xấu đạt kết quả khả quan hơn

Đánh giá 3 năm thực hiện Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (TCTD), cơ quan đại diện là Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho biết thống nhất với Báo cáo của Chính phủ và đánh giá cao những kết quả quan trọng đã đạt được trong xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD.

Kể từ khi Nghị quyết 42 có hiệu lực, tỷ lệ thu hồi nợ xấu của hệ thống các TCTD được cải thiện đáng kể, nhiều ngân hàng có dư nợ xấu giảm dần. Theo đó, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của hệ thống các TCTD giai đoạn 2016 - 2020 đã được kiểm soát và duy trì ở mức dưới 3%, tiếp tục có xu hướng giảm, đến ngày 31/5/2020 đã giảm còn 1,86%.

Một trong những kết quả nổi bật khác trong thực hiện Nghị quyết 42 là tỷ lệ khách hàng tự trả nợ tăng mạnh, sự hợp tác của khách hàng trong việc xử lý nợ xấu đã có chuyển biến tích cực. Khách hàng đã chủ động thanh toán các khoản nợ với các TCTD hoặc bàn giao tài sản bảo đảm để các TCTD xử lý, thu hồi nợ, giúp cho các TCTD đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu và lành mạnh hóa hoạt động ngân hàng.

Bên cạnh đó, những cơ chế đối với tổ chức mua bán, xử lý nợ xấu, đặc biệt là VAMC đã khắc phục bất cập về giới hạn chủ thể được mua nợ của tổ chức mua bán, xử lý nợ xấu, tạo động lực khuyến khích các TCTD bán nợ xấu theo giá thị trường, các tổ chức mua bán, xử lý nợ xấu hoạt động sôi động hơn, bước đầu tạo lập, phát triển thị trường mua bán nợ. Kết quả mua, bán nợ xấu của VAMC cũng tích cực hơn.

Ủy ban Kinh tế cho rằng, đạt được kết quả trên là nhờ những nỗ lực và chỉ đạo quyết liệt, kịp thời của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Ngân hàng Nhà nước với vai trò là cơ quan đầu mối đã chủ động, tích cực triển khai các nhiệm vụ được giao ngay sau khi Nghị quyết 42 được Quốc hội thông qua. Bên cạnh đó còn có sự tham gia phối hợp của các bộ, ngành, địa phương và đặc biệt là sự quyết tâm của các TCTD trong xử lý nợ xấu.

Nhưng vẫn còn không ít khó khăn

Tuy nhiên, đại diện Ủy ban Kinh tế cũng cho biết hiện còn nhiều TCTD phản ánh khó khăn, vướng mắc trong quá trình xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42, như việc thu giữ tài sản bảo đảm, thực hiện thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản bảo đảm, mua bán khoản nợ xấu và phát triển thị trường mua bán nợ, việc hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự, áp dụng thủ tục rút gọn trong xử lý tranh chấp tại Tòa án...Đặc biệt là những khó khăn, vướng mắc liên quan đến công tác phối hợp triển khai, hướng dẫn từ các bộ, ngành và địa phương.

Bên cạnh đó, tác động của đại dịch COVID-19 làm cho quá trình xử lý nợ xấu trở nên khó khăn hơn.

Trong đó, Ủy ban Kinh tế nhìn nhận nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc chủ yếu liên quan đến việc áp dụng pháp luật còn thiếu đồng bộ; việc hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 42 còn chưa triệt để; sự phối hợp của các cơ quan liên quan còn thiếu quyết liệt; một số TCTD chưa chủ động, thiếu trách nhiệm và chưa tuân thủ đúng quy định của pháp luật...

Cụ thể như khoản 2 Điều 17 của Nghị quyết 42 quy định việc ưu tiên áp dụng Nghị quyết 42 trong trường hợp có quy định khác nhau giữa Nghị quyết này và luật khác về cùng một vấn đề về xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu của TCTD. Tuy nhiên trong thực tế triển khai, một số cơ quan lại hướng dẫn ưu tiên áp dụng pháp luật chuyên ngành, như về điều kiện chuyển nhượng tài sản bảo đảm là dự án bất động sản vẫn áp dụng quy định tại Luật Đất đai.

Hay về thủ tục rút gọn tại Tòa án, hầu hết các khoản nợ khó đáp ứng đầy đủ điều kiện để được áp dụng thủ tục rút gọn theo quy định tại Nghị quyết số 03/2018/NQ-HĐTP ngày 15/5/2018. Mặt khác, bên nợ, bên bảo đảm thường cố tình tạo ra các tình tiết mới để không đủ điều kiện áp dụng theo thủ tục rút gọn quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự, kéo dài thời gian giải quyết. Do đó, nhiều trường hợp còn đang trong quá trình xem xét, một số trường hợp đã giải quyết nhưng chuyển sang xét xử theo thủ tục thông thường. Kết quả là đến nay mới chỉ ghi nhận 2 hồ sơ được Tòa án thụ lý giải quyết tranh chấp về quyền xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu theo thủ tục rút gọn.

Hoặc về hướng dẫn hồ sơ khi thực hiện đăng ký biến động quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất hiện được thực hiện theo quy định tại khoản 8 Điều 7 Thông tư số 33/2017/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Tuy nhiên, thành phần hồ sơ không có biên bản thu giữ tài sản bảo đảm như quy định tại khoản 5 Điều 7 Nghị quyết 42 nên một số Văn phòng đăng ký đất đai từ chối việc đăng ký biến động cho người mua tài sản là khoản nợ xấu thu giữ theo Nghị quyết 42...

Sự phối hợp của các cơ quan liên quan còn thiếu quyết liệt, về cơ bản các bộ, ngành liên quan đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thi hành Nghị quyết 42 theo thẩm quyền. Tuy nhiên, một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quan tâm phối hợp trong quá trình xử lý nợ xấu, đặc biệt là thu giữ tài sản bảo đảm vì cho rằng việc xử lý nợ xấu là lĩnh vực riêng của ngành ngân hàng.

Thực tế, việc hỗ trợ của chính quyền địa phương trong quá trình thu giữ tài sản bảo đảm còn hạn chế, mới chỉ tham gia vào quá trình chứng kiến và ký tên vào biên bản làm việc hoặc công an xã chỉ tham gia vào quá trình bảo đảm an ninh trật tự và an toàn trong quá trình thu giữ, không thực hiện cưỡng chế khi khách hàng chống đối.

Để nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu của các TCTD, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ nghiên cứu, báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hướng xử lý đối với nghĩa vụ thuế và nộp án phí trong trường hợp số tiền thu được từ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu không đủ cho nghĩa vụ trả nợ TCTD. Chỉ đạo các bộ, ngành liên quan tích cực tham gia, phối hợp với ngành Ngân hàng trong công tác xử lý nợ xấu của các TCTD theo Nghị quyết 42...

Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước tiếp tục phát huy vai trò là cơ quan quản lý nhà nước giúp Chính phủ triển khai thực hiện Nghị quyết 42; tăng cường trao đổi thông tin với các TCTD, các cơ quan ban ngành nhằm giải quyết khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện Nghị quyết, tạo cơ chế thống nhất, đầy đủ, đồng bộ về xử lý nợ xấu; đẩy mạnh công tác quản lý, thanh tra, giám sát trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng; chỉ đạo các TCTD nâng cao tính chủ động và trách nhiệm trong xử lý nợ xấu, tăng cường năng lực tài chính, năng lực quản trị rủi ro của các TCTD để hạn chế tối đa nợ xấu phát sinh, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm...

Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo và hướng dẫn cụ thể tòa án nhân dân các cấp nhanh chóng triển khai áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu theo Nghị quyết 42; theo dõi chặt chẽ việc giải quyết tranh chấp theo đúng thủ tục rút gọn đối với các hồ sơ đã được tòa án nhân dân các cấp thụ lý...