Đảm bảo an toàn trong hoạt động thanh toán

Hội thảo có sự tham dự của: bà Phạm Thúy Hạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật - Văn phòng Chính phủ; Thượng tá Cao Việt Hùng, Phó Trưởng phòng 4 - A05 Bộ Công an; đại diện Vụ Thanh toán, đại diện Cục Công nghệ thông tin (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – NHNN); bà Winnie Wong, Giám đốc Quốc gia của Mastercard tại Việt Nam, Campuchia và Lào.

Về phía Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (HHNH), có: ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký; Ban lãnh đạo Chi hội thẻ; các tổ chức hội viên (TCHV), cùng các ban, đơn vị trực thuộc Hiệp hội.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký HHNH cho biết, quá trình chuyển đổi số ngành Ngân hàng đã và đang diễn ra mạnh mẽ, các tổ chức tín dụng (TCTD) đã dành khoảng 15.000 tỷ đồng đầu tư cho lĩnh vực công nghệ, vì vậy đã đạt được nhiều kết quả khả quan.

Số liệu thống kê cho thấy, đến nay có hơn 87% người trưởng thành đã có tài khoản thanh toán tại ngân hàng và nhiều ngân hàng có trên 95% số lượng giao dịch được xử lý trên kênh số. Tăng trưởng về số lượng giao dịch thanh toán qua di động (Mobile) và QR code bình quân qua các năm giai đoạn 2017 - 2023 đạt trên 100%/năm.

Hạ tầng công nghệ ngân hàng thường xuyên được đầu tư nâng cấp, phát triển, đảm bảo hoạt động liên tục, thông suốt, an toàn. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý bình quân 830 nghìn tỷ đồng/ngày (tương đương 40 tỷ USD), hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử xử lý bình quân 20-25 triệu giao dịch/ngày.

Các TCTD, tổ chức trung gian thanh toán (TGTT) đã ứng dụng nhiều công nghệ tiên tiến để tối ưu hóa, đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ, nâng cao hiệu quả hoạt động và trải nghiệm giao dịch khách hàng; đồng thời, đánh giá, phân loại khách hàng, quyết định giải ngân và tích hợp với nhiều hệ sinh thái đối tác khác nhau trong các lĩnh vực.

Các TCTD đang tích cực phối hợp với các doanh nghiệp được Bộ Công an cấp giấy phép cung cấp giải pháp xác thực người dùng bằng thẻ căn cước công dân (CCCD) gắn chip để tổ chức triển khai giải pháp xác thực khách hàng.

Tuy nhiên, khi người tiêu dùng và doanh nghiệp ngày càng phụ thuộc vào các giao dịch điện tử, những vấn đề mới về an toàn thanh toán cũng xuất hiện và khó có thể tránh khỏi. Rủi ro gian lận trong thanh toán điện tử đã tăng mạnh trong thời gian qua, các hình thức gian lận mới xuất hiện và ngày càng tinh vi hơn, gây ra nhiều phiền toái và thiệt hại cho người dùng.

Trước thực trạng như vậy, HHNH đã tổ chức nhiều cuộc họp, hội thảo, tọa đàm về vấn đề này, nhằm nêu bật những khó khăn vướng mắc tới cơ quan quản lý nhà nước xem xét, có giải pháp tháo gỡ.

"Để nắm tiếp tục nắm bắt tình hình thực hiện, khó khăn vướng mắc trong quá trình triển khai các giải pháp đảm bảo an toàn hoạt động thanh toán, hôm nay, HHNH tổ chức Hội thảo An toàn trong hoạt động thanh toán”, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ và kỳ vọng, qua hội thảo, các đại biểu tham dự sẽ nắm bắt được nhiều thông tin hữu ích và tích cực thảo luận cùng tìm kiếm các giải pháp mới ngày càng hiệu quả, đảm bảo an toàn hơn nữa cho hoạt động thanh toán nói riêng và các hoạt động ngân hàng nói chung.

Tình hình tội phạm công nghệ cao tiếp tục diễn biến phức tạp

Chia sẻ về thực trạng, phương thức thủ đoạn của tội phạm mạng, Thượng tá Cao Việt Hùng, Phó Trưởng phòng 4 - A05 Bộ Công an cho biết, thời gian qua, tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao trên thế giới và tại Việt Nam tiếp tục diễn biến phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn mới, tinh vi, quy mô tổ chức xuyên biên giới (có dấu hiệu kết nối giữa các đối tượng trong nước và nước ngoài). Đặc biệt, tội phạm tấn công vào hệ thống công nghệ thông tin và lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng đang là mối nguy cơ tiềm ẩn nhiều rủi ro cho an ninh tài chính, tiền tệ; gây thiệt hại lớn về tài sản và bức xúc trong quần chúng nhân dân.

Trong năm 2023, Cổng cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam ghi nhận khoảng 13.900 vụ tấn công mạng vào các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp; gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 390.000 tỷ đồng (tương đương 3,6% GDP); tổng số tiền người dân bị các đối tượng lừa đảo trên mạng khoảng 8.000- 10.000 tỷ đồng, tăng gấp rưỡi so với năm 2022.

“Trong đó có 91% thông tin liên quan lĩnh vực tài chính. Tỷ lệ người dùng thiết bị di động, mạng xã hội… nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%”, Thượng tá Cao Việt Hùng chia sẻ.

Theo thống kê của Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, hiện nay có 3 nhóm lừa đảo chính (giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức kết hợp khác), với 24 thủ đoạn lừa đảo. Một số phương thức, thủ đoạn phạm tội chủ yếu trong hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt nhằm chiếm đoạt tài sản điển hình, có thể kể đến gồm: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua nền tảng OTT (Zalo, Facebook, Wechat…); kêu gọi tham gia đầu tư tài chính; kêu gọi làm cộng tác viên các sàn thương mại điện tử; lừa đảo trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng (giả mạo SMS Brandname, nhân viên hoặc thư điện tử của ngân hàng…); lừa đảo thông qua dịch vụ viễn thông.

Bổ sung thêm thông tin về thực trạng tội phạm trên không gian mạng liên quan đến lĩnh vực ngân hàng, ông Phạm Quốc Trình, Chi Cục trưởng Chi cục Công nghệ Thông tin tại TP. Hồ Chí Minh cho biết, tình trạng lừa đảo, chiếm đoạt tiền và tài khoản đang có xu hướng gia tăng, với các hình thức chủ yếu như: lừa đảo chiếm đoạt trực tiếp tiền của khách hàng; lừa đảo thông qua chiếm đoạt thông tin đăng nhập và xác thực.

Cần sự vào cuộc mạnh mẽ của các bên liên quan

Trước thực trạng tội phạm trên không gian mạng hiện nay, Thượng tá Cao Việt Hùng cho biết, A05 đang tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng của NHNN, Bộ Thông tin và Truyền thông để triển khai giải pháp rà soát, định danh, xác thực thuê bao di động, tài khoản ngân hàng với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để hạn chế tình trạng sim “rác”, tài khoản ngân hàng “rác”; ngăn chặn, hạn chế giao dịch, chuyển nhận dòng tiền vi phạm pháp luật.

A05 cũng tổ chức làm việc với các đơn vị cung cấp dịch vụ xuyên biên giới như Google, Facebook… triển khai giải pháp kiểm soát, ngăn chặn, phối hợp cung cấp thông tin tội phạm lừa đảo qua mạng. A05 đang khẩn trương phối hợp với Hiệp hội An ninh mạng quốc gia xây dựng, cung cấp miễn phí phần mềm giúp phát hiện lừa đảo qua mạng.

“Việc ngăn chặn tội phạm lừa đảo qua mạng không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành Công an mà cần có sự tham gia, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị; sự phối hợp giữa các bộ, ngành, cơ quan, doanh nghiệp đặc biệt là người dân cần nâng cao nhận thức để cảnh giác, hiểu biết về phương thức, thủ đoạn của kẻ lừa đảo từ đó trang bị những kỹ năng phòng, chống lại các hoạt động lừa đảo”, Thượng tá Cao Việt Hùng nhấn mạnh.

Đánh giá cao việc NHNN ban hành Quyết định 2345/QQD-NHNN, tuy nhiên, Thượng tá Cao Việt Hùng lưu ý: các đối tượng tội phạm đã có dấu hiệu thay đổi phương thức hoạt động để đối phó với quy định mới này. Do đó, A05 khuyến cáo người dân: Nâng cao ý thức cảnh giác, kỹ năng để có thể tự bảo vệ bản than. Thận trọng, tìm hiểu, kiểm tra kỹ thông tin trước khi giao dịch. Không vay tiền online từ các ứng dụng không rõ nguồn gốc; Không chuyển tiền, cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP, tài khoản E-Banking, tải các ứng dụng/link/email theo yêu cầu của người lạ; Tuyệt đối không thực hiện các hành vi mua bán, trao đổi, cho thuê, mượn tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, giấy tờ tùy thân; Cài đặt bảo mật 2 lớp. Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân của bản thân, gia đình, bạn bè… trên mạng.

Về phía NHNN, ông Phạm Quốc Trình cho biết, trong công tác phòng chống lừa đảo trên không gian mạng trong lĩnh vực ngân hàng, NHNN đã ban hành nhiều quy định về an ninh, an toàn thông tin đối với các hệ thống thông tin cung cấp dịch vụ ngân hàng điện tử (từ năm 2021 đến nay có 14 văn bản chỉ đạo). Trong đó, đáng chú ý là Quyết định 2345/QĐ-NHNN được ban hành với cá giải pháp xác thực sinh trắc học đối với các giao dịch chuyển tiền cá nhân có giá trị từ 10 triệu đồng hoặc khi tổng giá trị giao dịch/ngày là 20 triệu đồng (có hiệu lực từ ngày 1/7/2024) sẽ giúp giảm thiểu rủi ro trong giao dịch thanh toán trực tuyến.

Để ngăn chặn tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực ngân hàng, đại diện Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) kiến nghị: các nhà mạng thắt chặt kiểm soát chủ thuê bao điện thoại, đảm bảo chính chủ và không cho phép cuộc gọi nặc danh, cuộc gọi từ số điện thoại ảo; Re-KYC toàn bộ tài khoản người dùng mạng xã hội/OTT bằng CCCD gắn chip, tránh giả mạo cuộc gọi; các ngân hàng/trung gian thanh toán, rà soát các thông tin, hành vi, dấu hiệu bất thường của tài khoản thanh toán cũng như hệ thống eKYC để loại bỏ, ngăn chặn sớm các tài khoản xấu. Phối hợp chia sẻ thông tin gian lận; kiểm soát, luật hoá hoạt động mua bán tiền số (crypto) và thẻ cào điện thoại.

Chia sẻ về giải pháp bảo vệ an toàn trong giao dịch trực tuyến thông qua định danh và xác thực điện tử, đại diện Ngân hàng TMCP Nam Á (Nam A Bank) cho biết, tại Nam A Bank ngân hàng đã sử dụng công nghệ chống mạo danh (phân biệt thực thể sống, từ chối khi khách hàng đưa ảnh, video vào để thay thế khuôn mặt thật, cử động thật) để đảm bảo an toàn. Quá trình lấy dữ liệu dựa trên công nghệ đọc NFC từ chip của CCCD, không phân tích dữ liệu trên ảnh chụp mặt trước CCCD để phòng chống CCCD giả…. Nam A Bank cũng triển khai xác thực đa yếu tố, cũng như xác thực bằng soft OTP, nhận dạng sinhh trắc học. Với giải pháp cho giao dịch trên 10 triệu đồng theo Quyết định 2345, đại diện Nam A Bank cho biết, ngân hàng kết hợp 2 phương thức: Xác thực giao dịch bằng phương thức sinh trắc học của khách hàng + Soft OTP… Với các giải pháp này, đại diện Nam A Bank tin rằng sẽ đảm bảo an toàn cho các giao dịch trực tuyến.

Phát biểu tại hội thảo, bà Phạm Thúy Hạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật - Văn phòng Chính phủ, với việc Luật Giao dịch điện tử số 20/2023/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 tới đây sẽ tạo hành lang pháp lý hoàn thiện, đầy đủ, thuận lợi cho việc chuyển đổi các hoạt động từ môi trường thực sang môi trường số trong tất cả các ngành, lĩnh vực, đặc biệt là thể chế hóa các chủ trương, chính sách về chuyển đổi số quốc gia.

Bên cạnh đó, trong lĩnh vực ngân hàng, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, hiện nay Chính phủ đang chuẩn bị ban hành các văn bản quy định chi tiết Luật này; NHNN đã ban hành Nghị định số 52/2024/NĐ-CP ngày 13/5/2024 về thanh toán không dùng tiền mặt và NHNN đang dự thảo Thông tư thay thế Thông tư số 35/2016/TT-NHNN quy định về an toàn, bảo mật cho việc cung cấp dịch vụ trực tuyến trong ngành ngân hàng… sẽ tạo hành lang pháp lý đầy đủ, giúp đảm bảo an toàn trong các giao dịch thanh toán điện tử.

Tại hội thảo, đại diện HHNH, Chi hội thẻ, A05 cũng đã có những giải đáp liên quan đến các vấn đề được các TCTD nêu tại hội thảo liên quan đến: việc triển khai Quyết định 2345/QĐ-NHNN, giải pháp ngăn chặn tội phạm không gian mạng; hỗ trợ tiếp nhận tin báo tội phạm,...

Kết luận hội thảo, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng đánh giá cao các ngân hàng đã tích cực triển khai Quyết định 2345/QĐ-NHNN. Điều này sẽ góp phần đảm bảo an toàn trong các giao dịch thanh toán điện tử cho người dân.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng cho biết, tất cả các ý kiến tại hội thảo sẽ được Hiệp hội ghi nhận, sàng lọc để gửi tới các cơ quan chức năng xem xét, tháo gỡ kịp thời.