Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống rửa tiền thông qua tài sản ảo

Ngày 16/5, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB) và Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO) tổ chức tọa đàm “Hoàn thiện pháp luật về phòng chống rửa tiền thông qua tài sản ảo”, trong khuôn khổ Dự án hỗ trợ kỹ thuật “Tăng cường phát triển và lành mạnh khu vực ngân hàng Việt Nam”.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà phát biểu tại toạ đàm. Ảnh: ĐK

Phát biểu khai mạc, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết, theo quy định của Luật Ngân hàng Nhà nước, một trong những chức năng, nhiệm vụ của NHNN là chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan xây dựng chính sách, kế hoạch và tổ chức thực hiện phòng, chống rửa tiền. Cũng tại Luật Ngân hàng Nhà nước, Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng là đơn vị được giao thực hiện nhiệm vụ phòng, chống rửa tiền.

Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, NHNN đã đầu mối nghiên cứu, xây dựng, trình các cấp có thẩm quyền ban hành Luật Phòng, chống rửa tiền. Luật Phòng, chống rửa tiền được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 18/6/2012, có hiệu lực thi hành kể từ đầu năm 2013, và hiện là văn bản pháp lý cao nhất về lĩnh vực phòng, chống rửa tiền; quy định về các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý tổ chức, cá nhân có hành vi rửa tiền và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống rửa tiền.

Kể từ khi Luật Phòng, chống rửa tiền được ban hành, công tác phòng, chống rửa tiền của Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng khích lệ, góp phần vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và tội phạm rửa tiền, tài trợ khủng bố nói riêng; cũng như góp phần làm minh bạch hệ thống tài chính, thúc đẩy hoạt động thanh toán và thương mại quốc tế phát triển; từ đó, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và sự an toàn, ổn định của xã hội. Tuy nhiên, qua gần 10 năm triển khai thi hành, Luật Phòng, chống rửa tiền đã bộc lộ một số hạn chế, chưa cập nhật và đáp ứng được các chuẩn mực quốc tế mới cũng như yêu cầu quản lý trước sự phát triển nhanh chóng của thực tiễn, đặt ra yêu cầu cần thiết phải rà soát, tổng kết và đề xuất sửa đổi, bổ sung.

Phó Thống đốc chia sẻ, xuất phát từ việc thực thi Luật và nắm bắt xu hướng phát triển của các dịch vụ tài chính mới, đặc biệt là kết quả đoàn đánh giá Nhóm châu Á - Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG), NHNN đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất các nội dung sửa đổi Luật Phòng, chống rửa tiền; trong đó tập trung xem xét đến vấn đề về đối tượng báo cáo, đặc biệt là đối tượng liên quan đến tài sản ảo. Do thực tế thống kê cho thấy, lĩnh vực tài sản ảo đang có sự phát triển nhanh chóng và phức tạp trên thế giới, và Việt Nam cũng không phải là một ngoại lệ.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà đánh giá cao các nội dung thảo luận, chia sẻ của các chuyên gia trong và ngoài nước về khuôn khổ pháp lý liên quan đến vấn đề tài sản ảo tại Việt Nam và kinh nghiệm trên thế giới; qua đó có những nhìn nhận toàn diện hơn về sự cần thiết của việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý phòng, chống rửa tiền nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này cũng như khắc phục được tình trạng tội phạm công nghệ cao sử dụng tài sản ảo như một công cụ để thực hiện việc rửa tiền.

Tại buổi tọa đàm, ông Ketut Ariadi Kusuma - Điều phối viên Khu vực Tài chính (WB) cho biết, các giao dịch thanh toán với tài sản ảo khác với các giao dịch tài chính truyền thống, việc chuyển tiền được thực hiện giữa người với người qua các hệ thống thanh toán công nghệ mới, thay vì thông qua ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính truyền thống khác. Các tài sản ảo có thể được chuyển giao ảo ở mọi nơi trên thế giới. Cuộc cách mạng 4.0 đã thúc đẩy công nghệ phát triển nhanh chóng, và dường như còn được đẩy mạnh hơn nữa bởi ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và các lệnh hạn chế đi lại ở nhiều quốc gia, khiến việc sử dụng tài sản ảo ngày càng phát triển, đòi hỏi phải có những điều chỉnh, sửa đổi quy định phù hợp với lĩnh vực này. Nhận định chủ đề trao đổi tại toạ đàm là quan trọng đối với việc chuẩn bị cho việc sửa đổi Luật Phòng, chống rửa tiền tại Việt Nam, WB mong muốn chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm về lĩnh vực mới mẻ với sự phát triển và thay đổi nhanh chóng này.

Quang cảnh buổi toạ đàm. Ảnh: ĐK

Theo TS. Lưu Hương Ly, Chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật Dân sự - Kinh tế, hiện chưa ghi nhận bất cứ văn bản quy phạm pháp luật nào của hệ thống pháp luật Việt Nam khẳng định rõ tài sản ảo, tiền ảo có được coi là loại tài sản hay không. Theo Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản và động sản. Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2012 quy định, tài sản bao gồm "vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản quy định của Bộ luật Dân sự, có thể tồn tại dưới hình thức vật chất hoặc phi vật chất, động sản hoặc bất động sản; hữu hình hoặc vô hình; các chứng từ hoặc công cụ pháp lý chứng minh quyền sở hữu hoặc lợi ích đối với tài sản đó".

Như vậy, dưới góc độ pháp luật dân sự hiện chưa được quy định rõ ràng là tài sản. Dưới góc độ pháp luật thương mại cũng chưa được quy định rõ ràng là hàng hóa hay dịch vụ. Dưới góc độ pháp luật chứng khoán cũng chưa được quy định rõ ràng là chứng khoán. Dưới góc độ pháp luật luật ngân hàng, ngoại hối cũng không phải là phương tiện thanh toán hay ngoại hối. Nhằm hoàn thiện pháp luật về phòng chống rửa tiền thông qua tài sản ảo, theo bà Hương Ly, cần sửa đổi Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2012, đồng thời xây dựng Nghị định về huy động vốn thông qua phát hành tài sản mã hóa (ICO/ITO hay STO) và quản lý sàn giao dịch tài sản mã hóa là chứng khoán.

Cũng tại buổi tọa đàm, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm xoay quanh các nội dung như tài sản ảo và nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo; các rủi ro về phòng, chống rửa tiền liên quan đến tài sản ảo; đánh giá sơ bộ về tình hình thực hiện Luật Phòng, chống rửa tiền 2012; định hướng hoàn thiện Luật Phòng, chống rửa tiền liên quan đến mở rộng phạm vị đối tượng báo cáo trong công tác phòng, chống rửa tiền; thực trạng khung pháp luật Việt Nam về tài sản ảo và một số đề xuất, khuyến nghị; các khuyến nghị của Cơ quan đặc nhiệm tài chính (FATF) về việc quản lý nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo…