Khơi thông dòng vốn tín dụng xanh

Tín dụng xanh đang có những chuyển biến tích cực

"Xanh hóa" tín dụng là một trong những hành động được ưu tiên hàng đầu trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra trên toàn cầu, nhằm đạt được mục tiêu kép là vừa tăng trưởng kinh tế, vừa bảo vệ môi trường.

Sớm nhận thức được tầm quan trọng của ngân hàng trong việc hỗ trợ nền kinh tế đạt mục tiêu phát triển bền vững trong dài hạn, những năm qua các ngân hàng đã rất tích cực triển khai cho vay các dự án xanh. Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế để phát triển và triển khai cho vay chương trình tín dụng xanh, với lãi suất cho vay ưu đãi hơn.

Thống kê cho thấy, các chương trình tín dụng xanh nổi bật trong những năm gần đây có thể kể đến như: Dự án chuyển hóa cacbon thấp sang lĩnh vực tiết kiệm năng lượng được BIDV, ANZ triển khai với nguồn vốn do Chính phủ Đan Mạch tài trợ theo Chương trình hỗ trợ đầu tư xanh (GIF); Sản phẩm cho vay dự án phát triển năng lượng tái tạo tại Vietcombank, BIDV, VietinBank, SHB, HDBank từ nguồn vốn của Ngân hàng Thế giới; Sản phẩm cho vay dự án hiệu quả năng lượng cho ngành công nghiệp Việt Nam do SHB là đơn vị thực hiện, cùng với sự tham gia của các ngân hàng khác như BIDV, TPBank, VietinBank, Vietcombank, ACB, Techcombank từ nguồn vốn Quỹ Khí hậu xanh của Ngân hàng Thế giới; Sản phẩm cho vay công trình xanh từ nguồn vốn của IFC tại VPBank; Sản phẩm cho vay lại để triển khai các dự án năng lượng tái tạo từ nguồn vốn vay của Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC) thông qua Vietcombank; Standard Chartered Việt Nam hợp tác với MB thu xếp vốn cho một số dự án điện gió tại Việt Nam…

Đến nay, nhiều TCTD đã xây dựng chiến lược quản lý rủi ro môi trường và xã hội, tích hợp nội dung này vào quy trình thẩm định tín dụng xanh... Giữa tháng 2/2023 vừa qua, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) đã ban hành “Khung Khoản vay bền vững”. Khung Khoản vay bền vững của BIDV được thiết kế nhằm cung cấp các sản phẩm cho vay bền vững phổ biến nhất trên thị trường toàn cầu hiện nay bao gồm khoản vay theo chủ đề và khoản vay liên kết bền vững.

Chia sẻ về tầm nhìn của ngân hàng về tín dụng xanh, ông Lê Ngọc Lâm, Tổng Giám đốc BIDV cho biết: “BIDV đã xác định tầm nhìn, chiến lược rõ ràng về phát triển tín dụng xanh, luôn ưu tiên vốn tín dụng tài trợ các dự án xanh và đã đạt được những kết quả rất khả quan”.

Đến hết năm 2022, BIDV dẫn đầu thị trường về tài trợ xanh với hơn 1.386 khách hàng và dự án với tổng số vốn cam kết cấp tín dụng hơn 2,68 tỷ USD.

Hay Agribank cũng đã ban hành một loạt văn bản về việc thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng. Đồng thời, tiên phong cùng ngành Ngân hàng thực hiện thành công các chiến lược quốc gia của Việt Nam về kinh tế xanh thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Không chỉ nhóm NHTM có vốn nhà nước, các NHTM cổ phần cũng tích cực tham gia tài trợ tín dụng xanh và ban hành các tiêu chuẩn/tiêu chí cho vay dự án xanh. Đơn cử như VPBank, từ năm 2020, ngân hàng này triển khai chương trình tín dụng xanh dành cho các khách hàng vay vốn với mục đích đầu tư cho các kế hoạch, dự án thân thiện với môi trường, có thể kể đến các ngành như: Năng lượng tái tạo; sản xuất điện hiệu quả và giảm phát thải carbon; sử dụng năng lượng hiệu quả; xử lý chất thải; nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất bền vững; ngăn chặn và kiểm soát ô nhiễm;… Cùng với đó, VPBank cũng ban hành “Khung tín dụng xanh” được xây dựng dựa trên 4 tiêu chí của Nguyên tắc Tín dụng xanh 2018: (i) Mục đích sử dụng vốn vay; (ii) Quy trình Đánh giá và lựa chọn dự án; (iii) Quản lý sử dụng vốn vay; (iv) Báo cáo.

Hay tại HDBank, cũng là một trong những ngân hàng tiên phong đi đầu phát động thực thi chính sách của NHNN về tín dụng xanh; đồng thời xây dựng thành công Mô hình ngân hàng Xanh, với việc tài trợ hàng trăm triệu USD cho nhiều dự án năng lượng tái tạo và tài trợ hàng chục nghìn tỷ đồng cho nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Sự vào cuộc tích cực của các TCTD trong những năm qua giúp các dòng vốn tín dụng xanh có nhiều chuyển biến tích cực, nhận được nhiều sự quan tâm và hạn mức đầu tư ngày càng cao. Số liệu từ Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN cho thấy, ngày 31/12/2022, dư nợ cấp tín dụng đối với các dự án xanh đạt 500,524 tỷ đồng (chiếm hơn 4,2 % tổng dư nợ toàn nền kinh tế), tăng 12,96% so với cuối năm 2021, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp xanh (chiếm hơn 31% tổng dư nợ tín dụng xanh), năng lượng tái tạo, năng lượng sạch 46,7%). Dư nợ được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội đạt hơn 2.359 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 20% dư nợ cho vay của nền kinh tế, tăng 27,69% so với cuối năm 2021, với hơn 1,2 triệu món vay.​​​​

Giải pháp thúc đẩy tín dụng xanh

Dù tín dụng xanh đã có những tín hiệu tích cực nhưng giới cơ quan quản lý, giới chuyên môn và các doanh nghiệp đều có chung nhận định: hoạt động tài chính xanh, tín dụng xanh tại Việt Nam còn nhiều khó khăn, thách thức.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Việt, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Môi trường công nghệ cao Hòa Hình cho biết, lĩnh vực xanh đang được Chính phủ và xã hội rất quan tâm chú trọng, tuy nhiên, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xanh đang phải đối mặt với những khó khăn như cơ chế ưu đãi chưa rõ ràng, chi phí đầu tư lớn, thời gian hoàn vốn bị kéo dài, rủi ro thị trường cao dễ phát sinh các chi phí đầu tư.

Tại một hội thảo được tổ chức gần đây, bà Bùi Thúy Hằng, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, NHNN cho biết, dù có mức tăng trường bình quân ấn tượng hàng năm nhưng vẫn còn nhiều khó khăn ảnh hưởng đến tăng trưởng của tín dụng xanh, đó là: chưa có quy định chung của quốc gia về tiêu chí, danh mục dự án xanh cho các ngành lĩnh vực theo hệ thống phân ngành kinh tế, làm căn cứ để các tổ chức tín dụng xác định cấp tín dụng xanh cho giai đoạn tới. Việc cấp tín dụng xanh đòi hỏi yếu tố kỹ thuật về môi trường chuyên sâu nên gây khó khăn cho cán bộ tín dụng trong việc thẩm định, đánh giá hiệu quả của dự án, khả năng trả nợ của khách hàng.

Bên cạnh đó, còn vướng mắc trong việc giám sát và quản lý rủi ro khi cấp tín dụng do thiếu quy định, tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá công cụ đo lường tác động đến môi trường. Ngoài ra, những dự án xanh thường đi đôi với thời gian hoàn vốn dài, chi phí đầu tư lớn… Vì vậy, bà Bùi Thúy Hằng cho rằng cần có hướng dẫn về danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án xanh phù hợp với phân ngành kinh tế của Việt Nam, làm cơ sở cho các tổ chức tín dụng có căn cứ thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Giám đốc Trung tâm đào tạo, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng cho rằng, các cơ chế chính sách hay nguồn vốn ưu đãi đối với các dự án xanh còn đang thiếu. Dù bản thân từng TCTD cũng đã dành nguồn vốn phù hợp để thực hiện cho vay hỗ trợ với các dự án xanh, tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu vốn cho các dự án xanh trong thời gian tới cần có thêm các giải pháp huy động vốn quốc tế với chi phí rẻ hơn.

Để tiếp cận được dòng vốn tín dụng xanh, ông Nguyễn Thanh Sơn cho rằng: điều đầu tiên các doanh nghiệp và người dân cần thay đổi nhận thức đối với những rủi ro về môi trường; tiếp đó là doanh nghiệp cũng phải quan tâm đến chuyển đổi số, các giải pháp về công nghệ để tạo ra những công nghệ sạch; có chính sách công khai, minh bạch và rõ ràng về Môi trường – Xã hội – Quản trị (ESG). Khi có đầy đủ các yếu tố này sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận được với nguồn vốn tín dụng xanh không chỉ của các TCTD trong nước mà cả nguồn vốn từ các tổ chức quốc tế.

Dưới góc nhìn của tổ chức tài chính quốc tế đang hoạt động tại Việt Nam, bà Michele Wee, Tổng Giám đốc, Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam nhận định, hành lang pháp lý đang là trở ngại trong việc tiếp cận dòng vốn xanh của doanh nghiệp Việt. Do đó, nếu có khung quản lý được tiêu chuẩn hóa, thậm chí có thể bao gồm cả báo cáo ESG của các doanh nghiệp được công khai sẽ mang lại định nghĩa rõ ràng hơn về dự án xanh. Như vậy, các ngân hàng sẽ dễ dàng hơn trong việc cho vay các dự án xanh.

Những khó khăn, vướng mắc nên trên sẽ dần được tháo gỡ trong thời gian tới đây khi hàng loạt các văn bản pháp lý liên quan đã và đang được hoàn thiện. Trước mắt, Thông tư số 17/2022/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài sẽ có hiệu lực vào tháng 6/2023 tới đây sẽ được xem là điểm mấu chốt để khơi thông dòng vốn xanh.

Hay Chính phủ cũng đang gấp rút hoàn thiện ‘Quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh’. Theo đó, tiêu chí môi trường đối với dự án hoặc hạng mục của dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh bao gồm: Tiêu chí sàng lọc, tiêu chí ngưỡng và chỉ tiêu và yêu cầu không gây hại đáng kể đến các mục tiêu môi trường khác (gồm: Phù hợp với quy hoạch bảo vệ môi trường, quy hoạch tỉnh, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường địa phương (nếu có); tuân thủ yêu cầu về đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường và các yêu cầu khác theo quy định.

Những bước đi này đang góp phần hoàn thiện tiêu chí và hành lang pháp lý cho các dự án xanh. “Khi quy định trên được ban hành sẽ tạo thuận lợi cho các TCTD để thực hiện cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh”, Ông Nguyễn Thanh Sơn nhận định.