Kinh doanh rượu bia theo hình thức thương mại điện tử: Không áp dụng được triệt để điều kiện thanh toán không dùng tiền mặt

Rượu bia đã được bán trên sàn thương mại điện tử

Thông tin tại “Lễ công bố chương trình đào tạo trực tuyến và tập huấn tuân thủ quy định pháp luật về kinh doanh đồ uống có cồn theo hình thức thương mại điện tử” do  Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (Vecom), Liên minh các doanh nghiệp rượu quốc tế tại châu Á - Thái Bình Dương (APISWA) tổ chức sáng 24/11, ông Nguyễn Anh Sơn, Vụ trưởng, Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương cho biết, tại Việt Nam, kinh doanh rượu là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, Nhà nước đã ban hành các quy định pháp luật để quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh rượu từ năm 1998.

Đối với hoạt động bán rượu qua mạng internet, theo Nghị định 94/2012/NĐ-CP ngày 12/11/2012 về sản xuất, kinh doanh rượu, bán rượu qua mạng internet được quy định là hành vi vi phạm quy định của pháp luật về sản xuất, kinh doanh rượu. Nhưng đến khi Nghị định 105/2017/NĐ-CP ngày 14/9/1997 được ban hành thay thế Nghị định 94/2012/NĐ-CP, chỉ hành vi bán rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên qua mạng Internet mới là hành vi vi phạm quy định của pháp luật về kinh doanh rượu.

Kể từ ngày 1/1/2020 – thời điểm Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia 2019 có hiệu lực, hoạt động bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử được quy định quản lý theo điều kiện. Đồng thời, quy định cấm bán rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên tại Nghị định 105/2017/NĐ-CP bị bãi bỏ bởi Khoản 2 Điều 17 Nghị định  17/2020/NĐ-CP.

“Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức đối với doanh nghiệp và thương nhân kinh doanh ngành đồ uống có cồn, bởi các quy định trên giúp mở rộng kênh kinh doanh, đồng thời đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động tìm hiểu tuân thủ pháp luật…”-  PGS.TS Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch VBA nhấn mạnh.

Dưới góc độ tuân thủ pháp luật, Vụ trưởng, Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương Nguyễn Anh Sơn lưu ý, quy định về bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử cũng một lúc phải tuân thủ rất nhiều quy định: Điều kiện bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử theo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia (Điều 16); quy định về thương mại điện tử (Nghị định 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử và Nghị định 85/2021/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP); Quy định để ngăn ngừa người chưa đủ 18 tuổi tiếp cận, truy cập, tìm kiếm thông tin và mua rượu, bia (Điều 6 Nghị định 24/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia); Quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng...)

Lúng túng trong triển khai

Liên quan đến yêu cầu thực hiện biện pháp theo quy định của Chính phủ để ngăn ngừa người chưa đủ 18 tuổi tiếp cận, truy cập, tìm kiếm thông tin và mua rượu, bia, tại Điều 6 Nghị định 24/2020/NĐ-CP quy định các yêu cầu mà tổ chức, cá nhân bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử; tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ thương mại điện tử cho các thương nhân, tổ chức, cá nhân khác bán rượu, bia phải thực hiện biện pháp ngăn ngừa người chưa đủ 18 tuổi tiếp cận, truy cập, tìm kiếm thông tin và mua rượu, bia.

Trong đó quy định phải có ứng dụng khai báo tên, tuổi của người truy cập trước khi người đó truy cập, tìm kiếm thông tin; khai báo các thông tin về tên, địa chỉ cư trú của người mua, thông tin thanh toán qua tài khoản, thẻ ngân hàng hoặc các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt khác khi người đó thực hiện giao dịch mua rượu, bia.

Tại khoản 1 Điều 4 Nghị định 101/2012/NĐ-CP về TTKDTM quy định “dịch vụ TTKDTM bao gồm dịch vụ thanh toán qua tài khoản thanh toán và một số dịch vụ thanh toán không qua tài khoản thanh toán của khách hàng”.

Theo Vụ tưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương, việc đặt ra hình thức TTKDTM cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc kiểm soát hoạt động mua và nhận hàng đối với người chưa đủ 18 tuổi.

Tuy nhiên, thực tế với cơ chế thông qua bên vận chuyển để giao hàng, việc TTKDTM sẽ không áp dụng được triệt để, không đảm bảo xác định được người mua có đủ 18 tuổi hay không.

Về trách nhiệm của bên bán và bên trung gian (vận chuyển), hiện nhiều sàn giao dịch thương mại điện tử vẫn chưa quy định trách nhiệm của người bán phải bảo đảm, kiểm tra độ tuổi của người nhận hàng trong trường hợp theo quy định tại Điều 6 Nghị định 24/2020/NĐ-CP: “Tổ chức, cá nhân bán rượu, bia có trách nhiệm kiểm tra tuổi của người nhận hàng trong trường hợp nghi ngờ về độ tuổi của người đó, bảo đảm người nhận hàng phải từ đủ 18 tuổi trở lên khi giao hàng.”

Theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương Nguyễn Anh Sơn, trường hợp người bán trên sàn không trực tiếp giao hàng mà thông qua bên vận chuyển thì cần có quy định trách nhiệm rõ ràng của bên vận chuyển (bên thứ ba) trong việc xác định đối tượng nhận hàng có đủ 18 tuổi hay không.

Một khó khăn nữa là một số người bán trên sàn lợi dụng việc biểu thị thông tin hàng hóa để nhằm mục đích xúc tiến, quảng cáo, quảng bá sản phẩm rượu trên sàn. Như vậy, việc biểu thị thông tin hàng hóa sản phẩm với quảng cáo sản phẩm còn đang chưa rõ ràng đối với sản phẩm rượu khi được bán trên sàn.

Cùng với đó là tình trạng các sản phẩm rượu được làm giả, nhái rất tinh vi, xuất hiện nhiều và được phân phối qua các sàn thương mại điện tử. Do đó, việc quản lý đầu vào chất lượng sản phẩm này gặp rất nhiều khó khăn đối với cơ quan quản lý nhà nước,,,

“Để khắc phục tình trạng này cần rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật khác có liên quan (quảng cáo, bưu chính, …) để quy định đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ của các cá nhân, tổ chức kinh doanh rượu qua thương mại điện tử…”- Đại diện Bộ Công Thương đề nghị.