Lạm phát tại Nhật Bản cho thấy sự cần thiết của chính sách tiền tệ linh hoạt

Trong khi lạm phát giảm nhờ giá năng lượng thấp hơn trong những tháng gần đây, động lực cơ bản nằm ở giá cốt lõi, không bao gồm thực phẩm tươi sống và năng lượng, cũng đã tăng mạnh hơn nữa, đạt mức cao nhất trong bốn thập kỷ là 4,1% trong tháng 4.

Việc tăng giá nhanh chóng hiếm khi được mong muốn, nhưng Nhật Bản là một ngoại lệ sau những đợt giảm phát kể từ cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990.

Theo các chuyên gia của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), giờ đây, có 3 lý do để hy vọng nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đang ở một bước ngoặt và Ngân hàng Trung ương Nhật Bản cuối cùng có thể duy trì lạm phát quanh mục tiêu 2% của mình:

Một là, mặc dù lạm phát ban đầu được kích hoạt bởi cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng và năng lượng toàn cầu chứ không phải do nhu cầu cơ bản mạnh mẽ, nhưng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy áp lực về giá đang ngày càng lan rộng và dai dẳng hơn.

Hai là, các cuộc đàm phán về tiền lương thường niên giữa các nghiệp đoàn lao động và các công ty lớn cho thấy sự đồng thuận về mức tăng lương cao hơn dự kiến ​​để theo kịp giá cả tăng cao.

Ba là, khảo sát doanh nghiệp cho thấy kỳ vọng lạm phát gia tăng liên tục, điều này có khả năng ảnh hưởng đến việc định giá của các công ty.

Tuy nhiên, những yếu tố này đi kèm với những cảnh báo quan trọng, gây khó khăn cho việc duy trì được mức lạm phát này. Mức tăng lương dự kiến ​​có thể không đủ do các doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng hơn 70% lao động sẽ có ít lợi nhuận hơn và có thể không đủ khả năng chi trả mức tăng lương lớn như vậy.

Ngoài ra, sự suy yếu của nền kinh tế toàn cầu có thể làm đồng Yên mạnh lên, khiến hàng xuất khẩu trở nên kém cạnh tranh hơn và có khả năng đưa Nhật Bản trở lại tình trạng lạm phát hoặc giảm phát thấp. Và các cuộc khảo sát hộ gia đình cho thấy kỳ vọng lạm phát vẫn ở mức dưới 2%. Trong báo cáo mới nhất của cán bộ IMF, lạm phát được dự báo sẽ duy trì trên mức mục tiêu 2% cho đến cuối năm sau, do du lịch tiếp tục tăng và tác động chậm của việc đồng Yên giảm giá.

Thách thức chính sách

Thách thức chính mà Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) phải đối mặt là làm thế nào để đạt được mục tiêu lạm phát một cách lâu dài mà không bị vượt quá nhiều trong khi vẫn bảo vệ được sự ổn định tài chính. Là ngân hàng trung ương lớn duy nhất có lãi suất âm, được đặt ở mức âm 0,1%, chính sách tiền tệ vẫn cực kỳ phù hợp với việc lạm phát gia tăng.

Theo chính sách kiểm soát đường cong lợi suất, BOJ đã cam kết mua càng nhiều trái phiếu chính phủ càng tốt để giữ lợi suất 10 năm trong phạm vi mục tiêu. Chính sách này phần lớn đã thành công kể từ khi được ban hành vào năm 2016 vì các nhà đầu tư nhận thấy đây là mức giới hạn lợi suất đáng tin cậy.

Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi kể từ khi Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ và các ngân hàng trung ương khác bắt đầu tăng lãi suất vào năm ngoái, tạo ra chênh lệch lợi suất, gây áp lực giảm giá nặng nề đối với đồng Yên. Suy đoán của các nhà đầu tư rằng chu kỳ nới lỏng của Nhật Bản sẽ kết thúc đã buộc ngân hàng trung ương nước này phải mua hàng nghìn tỷ Yên trái phiếu để bảo vệ mức trần lợi suất, từ đó gây bất ổn cho thị trường.

BOJ hiện sở hữu hơn 80% trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm đang lưu hành. Với những chi phí gia tăng liên quan đến việc trần lãi suất dài hạn, các chuyên gia IMF cho rằng, BOJ nên cho phép linh hoạt hơn trong lợi suất dài hạn và cho phép các lực lượng thị trường phát huy tác dụng. Đồng thời, với rủi ro lạm phát ở cả hai chiều, các nhà hoạch định chính sách nên duy trì lập trường hỗ trợ bằng cách giữ nguyên lãi suất chính sách ngắn hạn cho đến khi có thêm bằng chứng cho thấy có thể đạt được mục tiêu lạm phát 2% một cách lâu dài.

Theo các chuyên gia IMF, sự linh hoạt như vậy làm cho chính sách tiền tệ năng động hơn, giảm tác dụng phụ không mong muốn và giảm rủi ro làm chệch hướng phục hồi kinh tế hoặc phá hoại sự ổn định giá cả.

Ngoài ra, có một số cách mà BOJ có thể linh hoạt hơn, như: có thể mở rộng biên độ mục tiêu xung quanh lãi suất 10 năm đủ để các lực lượng thị trường đóng vai trò dẫn dắt, giảm thiểu nhu cầu tiếp tục can thiệp vào thị trường trái phiếu. Hoặc BOJ có thể giữ cho lợi suất ngắn hạn ở mức thấp - vốn được coi là quan trọng hơn đối với hoạt động kinh tế thực - bằng cách thay vào đó giới hạn lãi suất ngắn hạn hơn, chẳng hạn như lãi suất 5 năm. BOJ cũng có thể chuyển từ mục tiêu năng suất sang mục tiêu mua hàng dựa trên số lượng để tránh chi phí bảo vệ một mức năng suất cụ thể.

Các nhà hoạch định chính sách phải đánh giá cẩn thận những ưu điểm và nhược điểm của từng cách tiếp cận cũng như những tác động tiềm ẩn đối với ổn định tài chính trong nước.

Hiệu ứng lan tỏa toàn cầu

Nhật Bản là chủ nợ ròng lớn nhất thế giới trong hơn 3 thập kỷ, với tài sản bên ngoài là 3,2 nghìn tỷ USD, do nhiều năm lãi suất thấp đã thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đến để tìm kiếm được lợi suất cao hơn. Điều đó có nghĩa là lợi suất trái phiếu chính phủ tăng có thể thu hút các nhà đầu tư quay trở lại với tài sản trong nước và giúp thu hút thêm đầu tư từ nước ngoài.

Tuy nhiên, điều đó có thể ảnh hưởng đến việc định giá tài sản ở nước ngoài và gây áp lực lên lợi suất toàn cầu bằng cách thúc đẩy người Nhật bán tài sản ở nước ngoài hoặc người nước ngoài mua tài sản của Nhật Bản, như đã thấy vào tháng 12/2022 khi BOJ gây bất ngờ cho thị trường bằng cách tăng biên độ mục tiêu quanh mức lợi suất 10 năm. Những tác động lan tỏa như vậy có thể sẽ lớn hơn ở những quốc gia nơi các nhà đầu tư Nhật Bản sở hữu một phần lớn nợ trong nước - điều này bao gồm một số quốc gia thuộc khu vực đồng Euro, Úc và Mỹ. Việc thông báo rõ ràng về bất kỳ thay đổi nào đối với lập trường chính sách tiền tệ của Nhật Bản sẽ rất quan trọng để giảm thiểu những hậu quả không mong muốn tiềm tàng và sự biến động gia tăng của thị trường.

Cuối cùng, việc nới lỏng tiền tệ sẽ cần được hỗ trợ bởi các chính sách khác để Nhật Bản đạt được mục tiêu lạm phát 2% một cách bền vững. Điều này bao gồm việc rút hỗ trợ tài chính liên quan đến đại dịch COVID-19, với bất kỳ biện pháp mới nào có giới hạn và chỉ nhắm mục tiêu đến các hộ gia đình dễ bị tổn thương, để tránh nền kinh tế phát triển quá nóng.

Điều này cũng sẽ hữu ích để tăng thu nhập cá nhân và sức mua, chẳng hạn như bằng cách giúp người lao động chuyển đổi công việc dễ dàng hơn và giúp phụ nữ và người cao tuổi tham gia lực lượng lao động. Vượt qua những rào cản cơ cấu như vậy đối với tăng trưởng tiền lương sẽ giúp đất nước có thể tận hưởng những lợi ích của một chu kỳ thu nhập và tăng trưởng tốt.