Ngành Ngân hàng tích cực, chung tay đẩy lùi "tín dụng đen"

Nhiều giải pháp cụ thể được triển khai

Báo cáo nêu rõ, ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 12/CT.TTg ngày 25/4/2019, NHNN đã khẩn trương xây dựng kế hoạch cụ thể để triển khai các nhiệm vụ. 

Cụ thể, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định 1178/QĐ-NHNN ngày 31/5/2019 về Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng triển khai Chỉ thị 12/CT-TTg ngày 25/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ với 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm với mục tiêu tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp khi vay vốn tổ chức tín dụng (TCTD).

Nhiều giải pháp cụ thể NHNN đã triển khai trong 1 năm qua nhằm tháo gỡ khó khăn, tăng khả năng tiếp cận tín dụng để góp phẩn hạn chế tín dụng đen.

Cụ thể, NHNN định hướng tăng trưởng tín dụng năm 2023 khoảng 14-15%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế hợp lý; thực hiện phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng đối với từng TCTD; đồng thời định kỳ rà soát và xem xét điều chỉnh chi tiêu tăng trưởng tín dụng này.

Trong đó, NHNN chỉ đạo TCTD hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng nền kinh tế theo chủ trương của Chính phủ; thực hiện các giải pháp tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trong tiếp cận vốn tín dụng.

Về điều hành lãi suất, NHNN đã điều chỉnh giảm liên tục 3 lần các mức lãi suất điều hành với mức giảm 0,5-1,5%/năm trong tháng 3, tháng 4 và 5/2023. Đồng thời, NHNN đã làm việc với các NHTM đề nghị tiếp tục giảm lãi suất tiền gửi và cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, nền kinh tế phục hồi sản xuất kinh doanh. Đến ngày 19/5/2023, bình quân lãi suất tiền gửi phát sinh mới ở mức 6,11%/năm, giảm khoảng 0,37% so với cuối năm 2022; bình quân lãi suất cho vay phát sinh mới ở mức 9,09%/năm, giảm khoảng 0,9%/năm so với cuối năm 2022.

Bên cạnh đó, NHNN thường xuyên rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật nhằm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng qua các kênh tín dụng chính thức. 

NHNN cũng đã chủ động triển khai nhiều giải pháp để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của người dân, doanh nghiệp, cụ thể như: Thường xuyên chỉ đạo TCTD đa dạng sản phẩm - dịch vụ, đơn giản hóa thủ tục cho vay, niêm yết công khai, minh bạch các thủ tục, quy trình vay vốn, nâng cao hiệu quả thẩm định và đánh giá mức độ tín nhiệm khách hàng nhằm tăng cường khả năng cho vay không có bảo đảm bằng tài sản; đẩy mạnh triển khai các chương trình tín dụng tiêu dùng, gói tài chính tiêu dùng; tích cực hợp tác với các tổ chức quốc tế (ADB, JICA, WB...) triển khai các chương trình cho vay với lãi suất thấp cho DNNVV; tăng cường hoạt động truyền thông, phổ biến về cơ chế, chính sách, chương trình tín dụng bằng nhiều hình thức để người dân, doanh nghiệp hiểu và tiếp cận các chính sách, sản phẩm, dịch vụ tín dụng ngân hàng.

Kết quả đạt được là mạng lưới hệ thống TCTD được mở rộng, tạo điều kiện gia tăng khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng, đáp ứng nhu cầu vay vốn chính đáng, hợp pháp phục vụ đời sống, tiêu dùng của nhân dân, góp phần đẩy lùi tín dụng đen. Đến 31/12/2022, toàn hệ thống đã có 124 TCTD và gần 1.200 Quỹ TDND; có 16 công ty tài chính được cấp phép hoạt động với 17 chi nhánh, 41 văn phòng đại diện và 74.337 điểm giới thiệu dịch vụ trên toàn quốc; 4 tổ chức tài chính vi mô được cấp phép hoạt động với 65 chỉ nhánh và 70 phòng giao dịch thuộc 25 tỉnh, thành phố.

Đến cuối tháng 4/2023, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt gần 12,3 triệu tỷ đồng, tăng 3,05% so với cuối năm 2022. Trong đó, dư nợ cho vay lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn (là nơi dễ phát sinh hoạt động tín dụng đen) đạt trên 3 triệu tỷ đồng với hơn 14,2 triệu khách hàng, chiếm gần 25% tổng dư nợ tín dụng nền kinh tế, tăng khoảng 2,36% so với cuối năm 2022.

Các TCTD đã đẩy mạnh cho vay phục vụ nhu cầu đời sống, cho vay tiêu dùng với dư nợ đạt gần 2,7 triệu tỷ đồng, chiếm khoảng 22% dư nợ nền kinh tế, tăng khoảng 3,79% so với cuối năm 2022. Các công ty tài chính tiêu dùng (HD Saison, FE Credit) cũng dành 20.000 tỷ đồng cho vay công nhân.

Ngoài ra, Ngân hàng Chính sách Xã hội đã và đang tích cực triển khai 26 chương trình tín dụng chính sách để đáp ứng nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh, tiêu dùng cho hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng chính sách với dư nợ đến cuối tháng 4/2023 đạt gần 300.000 tỷ đồng, tăng 5,74% so với cuối năm 2022, với hơn 6,5 triệu khách hàng còn dư nợ...

Các kết quả đạt được cho thấy, những nỗ lực của ngành Ngân hàng đang góp phần cùng toàn xã hội ngăn chặn và đẩy lùi nạn tín dụng đen.

Vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc 

Ngân hàng Nhà nước cho biết, mặc dù ngành Ngân hàng luôn chủ động thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng chính đáng của người dân, doanh nghiệp, tuy nhiên quá trình cấp tín dụng trong thời gian qua vẫn gặp khó khăn.

Cụ thể, một số khách hàng không chứng minh được mục đích sử dụng vốn và khả năng trả nợ; quá trình thẩm định cấp tín dụng khó khăn do nguồn thông tin không đầy đủ, độ chính xác không cao. Điều này thường do khách hàng cung cấp thông tin còn thiếu minh bạch, trong khi chế tài về trách nhiệm cung cấp thông tin của khách hàng chưa đầy đủ, việc thu thập thông tin về thu nhập của khách hàng từ các cơ quan quản lý Nhà nước về thuế, bảo hiểm xã hội,... còn khó khăn. Ngoài ra, còn một bộ phận khách hàng vẫn tìm đến "tín dụng đen" do thói quen tiêu dùng hoặc phục vụ nhu cầu không hợp pháp (cờ bạc, đề, ma túy,...).

Về phía các TCTD, Ngân hàng Nhà nước cho biết, hoạt động thu nợ của các tổ chức này gặp nhiều khó khăn trong quy trình cấp phép. Việc khách hàng chậm trả nợ khiến cho các công ty tài chính tiêu dùng phải tăng chi phí cho hoạt động nhắc nợ, đòi nợ bao gồm vận hành, nhân lực và chi phí pháp lý. Ngoài ra, hoạt động không lành mạnh của các tổ chức cung cấp tài chính tiêu dùng không do NHNN cấp phép, hoạt động "tín dụng đen" gây bức xúc trong dư luận, ảnh hưởng bất lợi đến hoạt động và uy tín của các công ty tài chính tiêu dùng.  

Cần chung tay tháo gỡ khó khăn, góp phần ngăn chặn và đẩy lùi tín dụng đen

Từ những khó khăn, thách thức trên, NHNN cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị trong toàn ngành đẩy mạnh triển khai các nhiệm vụ tại Quyết định 1178/QĐ-NHNN ngày 31/5/2019 của NHNN, Chỉ thị 12/CT-TTg ngày 25/4/2019 của TTCP, góp phần hạn chế "tín dụng đen", trong đó tập trung:

Thứ nhất, tiếp tục rà soát, hoàn thiện các văn bản quy định về hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng để đáp ứng yêu cầu của thực tế và tăng khả năng tiếp cận vốn của người dân, doanh nghiệp.

Thứ hai, khuyến khích các TCTD phát triển mạng lưới chỉ nhánh và phòng giao dịch ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa nhằm tăng cường khả năng cung ứng tín dụng, dịch vụ ngân hàng chính thức.

Thứ ba, chỉ đạo TCTD tập trung nguồn vốn, đáp ứng kịp thời nhu cầu vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh, nhu cầu đời sống, tiêu dùng chính đáng của người dân của người dân, doanh nghiệp; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, phát triển các dịch vụ cho vay, thanh toán trực tuyến, gắn với cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình, thủ tục vay vốn đề tạo điều kiện cho mọi tầng lớp nhân dân dễ dàng tiếp cận nguồn vốn tín dụng chính thức.

Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh triển khai Chương trình Kết nối Ngân hàng - Doanh nghiệp nhằm kịp thời nắm bắt và có giải pháp tháo gỡ khó khăn trong tiếp cận tín dụng.

Thứ năm, đẩy mạnh triển khai Chương trình tín dụng 120.000 tỷ đồng cho vay nhà ở xã hội và nhà ở công nhân; các chương trình tín dụng thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế.

Thứ sáu, tích cực triển khai chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn theo quy định tại Thông tư 02/2023/TT-NHNN.

Thứ bảy, đẩy mạnh phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, triển khai giải pháp thúc đẩy tài chính toàn diện, chuyển đổi số ngành Ngân hàng, tạo điều kiện cho các TCTD phát triển các sản phẩm cho vay an toàn, hiệu quả.

Thứ tám, tăng cường công tác truyền thông về các cơ chế, chính sách tín dụng ngân hàng đến mọi tầng lớp nhân dân, giúp người dân, doanh nghiệp hiểu về tín dụng từ các kênh cung cấp tín dụng chính thức, góp phần chuyển tải vốn tín dụng ngân hàng đến người dân một cách hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, để góp phần hạn chế "tín dụng đen", bên cạnh các giải pháp nhằm tăng cường các kênh cung cấp tín dụng chính thức, cần có sự tham gia đồng bộ các bộ, ngành, các cấp chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội. Trên cơ sở đó, NHNN kiến nghị:

Thứ nhất, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục triển khai quyết liệt các nhiệm vụ trọng tâm đã được phân công trong Chỉ thị số 12/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Thứ hai, UBND các cấp, các tổ chức chính trị-xã hội nắm bắt khó khăn, vướng mắc trong tiếp cận nguồn vốn đề có giải pháp tháo gỡ, góp phần hạn chế người dân có nhu cầu vay tiền chính đáng, phục vụ sản xuất, kinh doanh phải tìm đến tín dụng đen.

Thứ ba, Bộ Công an tiếp tục chỉ đạo công an các đơn vị địa phương đẩy mạnh công tác phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến hoạt động tín dụng đen; Tạo điều kiện cho các TCTD, công ty tài chính chính thức được kết nối với cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia để giúp định khách hàng mục tiêu dễ dàng hơn, đồng thời giúp việc thẩm định, đánh giá khách hàng được chính xác, tiết kiệm nguồn lực.

Thứ tư, Bộ Thông tin và Truyền thông, các cơ quan báo chí, truyền thông và các cơ quan có liên quan tiếp tục phối hợp với ngành công an, ngành Ngân hàng đa dạng hoá các phương thức tuyên truyền, phổ biến, dễ tiếp cận tới người dân về các chính sách, chương trình, sản phẩm, dịch vụ ngân hàng chính thức; cảnh báo sớm các phương thức thủ đoạn mới của hoạt động tín dụng đen, gắn với các vụ án, vụ việc cụ thể.