Cơ hội sẽ mở ra, kinh tế sẽ phát triển, Việt Nam sẽ phục hồi

Ông Tim Evans, Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam

Người ta vẫn thường nói trước bình minh luôn là bóng tối mịt mùng. Về cơ bản, đây chính là lời khuyên mọi người không nên bỏ cuộc khi gặp khó khăn vì mọi sự thường chuyển biến tốt hơn ngay sau những thời khắc khó khăn ấy.

Là một ngân hàng đã đồng hành với Việt Nam 151 năm và cùng đất nước này trải qua bao thăng trầm, chúng tôi rất hiểu Việt Nam luôn có cách vượt qua mọi khó khăn và trở ngại. Dân tộc Việt Nam chắc chắn sẽ tiếp tục phát huy phẩm chất kiên cường và bền bỉ, để đất nước này một lần nữa giành chiến thắng và những tháng ngày tươi đẹp sẽ trở lại.

Chúng tôi hoàn toàn tin tưởng vào khả năng đó và mặc dù Việt Nam đang phải trải qua một giai đoạn đầy thử thách, chúng tôi vẫn nhìn thấy viễn cảnh tích cực cho nền kinh tế này trong tương lai.

Chúng tôi đặt nhiều kỳ vọng cho Việt Nam sau một năm 2020 tăng trưởng đầy bản lĩnh khi đây là một trong số ít quốc gia đạt mức tăng trưởng dương vốn là kết quả của nỗ lực kiểm soát dịch bệnh rất hiệu quả. Tất cả đều chung một niềm tin rằng Tân Sửu sẽ là một năm mạnh mẽ, đáng tin cậy, công bằng và điềm đạm như đức tính của loài trâu sau một năm Canh Tý khá hỗn loạn.

Năm nay đã khởi đầu rất thuận lợi với xuất khẩu có đà tăng trưởng đầy tích cực nhờ một loạt nền kinh tế phương Tây bắt đầu mở cửa trở lại sau thời gian giãn cách kéo dài trong năm 2020 và Việt Nam bắt đầu hưởng lợi từ rất nhiều hiệp định tự do thương mại đã ký trước đây. Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu của HSBC đã dự báo tăng trưởng GDP năm nay của Việt Nam có thể đạt 7,1% và bản thân nền kinh tế này cũng thể hiện sự tự tin cho thấy đây là một mức tăng trưởng hoàn toàn có thể đạt được.

Điều duy nhất không ai lường được là sự đột biến của virus COVID, sản sinh ra biến chủng mới nguy hiểm hơn rất nhiều. Đó là biến chủng Delta, một đột biến nguy hiểm có khả năng lây lan nhanh đến mức rất khó để kiểm soát. Biến chủng này đã lan rộng khắp Việt Nam, đặc biệt ở miền Nam vốn là trung tâm kinh tế của cả nước, buộc các cơ quan chức năng phải nhanh chóng triển khai các đợt giãn cách và ban hành những quy định hạn chế di chuyển. Tình trạng này dẫn đến sự suy giảm trong đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam. Cụ thể, tổng vốn đăng ký FDI đã giảm 11,1% trong 7 tháng đầu năm 2021 so với cùng kỳ năm ngoái (chỉ riêng trong tháng 7 đã giảm tới 53,8%).

Tuy nhiên, điểm tích cực là vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện đã tăng 3,8% trong giai đoạn 7 tháng đầu năm so với với cùng kỳ năm ngoái. Phần lớn nguồn vốn này được rót vào lĩnh vực sản xuất và chế biến, sau đó là tới mảng sản xuất và phân phối điện.

Một tác động khác của giãn cách xã hội là tiêu dùng bị ảnh hưởng nặng nề. Doanh số ngành bán lẻ giảm 19,8% trong tháng 7/2021, mức giảm sâu nhất kể từ tháng 4/2020. Doanh số bán xe hơi sụt giảm đáng kể với mảng xe con giảm 15,9% trong tháng 6/2021 so với cùng kỳ năm ngoái còn mảng xe kinh doanh vận tải cũng giảm 1,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tác động đối với lĩnh vực sản xuất trở nên nghiêm trọng hơn trong tháng 8/2021 và những hạn chế hiện tại khiến một số doanh nghiệp phải tạm đóng cửa, trong khi đó, các biện pháp giãn cách xã hội và hạn chế di chuyển dẫn đến sụt giảm về sản lượng, đơn hàng mới, sức mua và việc làm. Tất cả những điều đó đã gây ra tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng chưa từng thấy, khó khăn vốn đã chồng chất từ trước do những vướng mắc xung quanh vấn đề vận tải và áp lực giải quyết tồn đọng tại các cảng trong nước. Kết quả là sản lượng công nghiệp giảm lần đầu tiên trong năm tháng do sản lượng sản xuất suy yếu.

Khó khăn hiện tại tập trung chủ yếu trong lĩnh vực da giày và dệt may do khu vực Đông Nam Bộ vốn là một trung tâm sản xuất quan trọng của thế giới đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi đợt bùng dịch COVID lần này. Nhiều thương hiệu lớn bắt đầu nhìn thấy thách thức trong hoạt động sản xuất, tình hình này sẽ sớm tác động đến người tiêu dùng phương Tây trong mùa lễ hội.

Một điểm sáng là xuất khẩu mặt hàng điện thoại di động lại trụ vững một cách đáng ngạc nhiên. Nguyên nhân sâu xa là do các cụm lắp ráp chủ yêu tập trung ở miền Bắc nơi hoạt động sản xuất đã dần trở lại như bình thường sau hai đợt bùng dịch nặng nề vào tháng 5/2021 và tháng 6/2021.

Không quá ngạc nhiên khi các số liệu tháng 8/2021 phản ánh rõ nét những tổn thất kinh tế Việt Nam đang phải gánh chịu. Tác động của đợt bùng dịch này nghiêm trọng hơn giai đoạn giãn cách xã hội cả nước trong 3 tuần hồi tháng 4/2020. Tiêu dùng cá nhân trong nước ảnh hưởng nặng nề khi khả năng đi lại của người dân nói chung bị hạn chế tới mức trung bình 60% so với trước đại dịch. Điều này đồng nghĩa với mức sụt giảm 40% của ngành bán lẻ so với cùng kỳ năm ngoái.

Tình hình tại TP. Hồ Chí Minh còn nghiêm trọng hơn nơi khả năng đi lại của người dân giảm gần 90% khiến doanh số bán lẻ giảm 51% so với cùng kỳ năm ngoái.

HSBC đã điều chỉnh mức dự báo tăng trưởng GDP năm 2021 xuống 5,1% phản ánh tác động nặng nề của đợt bùng dịch thứ tư.

Cách duy nhất để vượt qua tình thế ngặt nghèo này là chủ động triển khai tiêm phòng và đảm bảo ngành y tế có đủ nguồn lực để điều trị cho các bệnh nhân nặng. 

Sau những chậm trễ ban đầu, giờ đây Việt Nam đã có được số lượng vắc-xin lớn bất chấp khó khăn trong cung ứng trên toàn thế giới do sản xuất không theo kịp nhu cầu. Bằng cách phối hợp nhiều chiến lược như đặt mua, ngoại giao, tài trợ…, chương trình triển khai tiêm vắc xin đã tăng tốc với những chỉ số đáng mừng mà TP. Hồ Chí Minh, địa phương đang là tâm dịch Covid, đã đạt được như triển khai tiêm mũi 1 cho gần 90% đối tượng đủ điều kiện và đặt quyết tâm tiêm mũi 2 cho phần lớn dân số vào cuối tháng 9/2021.

Các nhà chức trách đã bắt đầu thảo luận về việc từng bước mở cửa lại nền kinh tế và theo dự báo của chúng tôi, quá trình này sẽ được đẩy nhanh dần từ tháng 10/2021 trở đi. Viễn cảnh kinh tế đến cuối năm phụ thuộc rất nhiều vào hiệu quả triển khai tiêm vắc-xin cho người dân kết hợp mở cửa lại nền kinh tế đúng thời điểm.

Đến cuối năm, chúng tôi đặt ra hai viễn cảnh cho nền kinh tế Việt Nam:

Viễn cảnh 1: Tăng trưởng GDP nằm trong ngưỡng 5-5,5%, phụ thuộc vào tiến độ và mức hiệu quả của chương trình tiêm vắc-xin, việc mở cửa lại nền kinh tế cùng với khả năng phục hồi và khởi động lại các thị trường xuất khẩu lớn trong bối cảnh nhiều thách thức do biến chủng Delta.

Viễn cảnh 2: Nếu chương trình tiêm vắc-xin triển khai không đủ nhanh trong khi giãn cách còn kéo dài, nền kinh tế sẽ chịu thêm nhiều tác động nặng nề và thêm áp lực lên chuỗi cung ứng, GDP sẽ có khả năng tăng trưởng ở mức 3,5-4%.

Dù trong viễn cảnh nào, nền kinh tế cũng cần được mở cửa trở lại, và triển khai một cách thận trọng và bài bản theo lộ trình. Tại nhiều thị trường khác, các hoạt động kinh tế có xu hướng phục hồi mạnh mẽ ngay thời điểm kinh tế mở cửa và chúng tôi kỳ vọng nhìn thấy điều tương tự ở Việt Nam.

Chúng tôi tin tưởng rằng hoạt động tiêu dùng sẽ khôi phục rất mạnh mẽ ngay khi đợt bùng dịch này dần lắng xuống. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cũng đã triển khai một số giải pháp cải cách nhằm hỗ trợ nền kinh tế. NHNN đã gia tăng hạn mức tín dụng cho một số ngân hàng thương mại từ 10-12% lên 14-15% trong năm nay, hy vọng hạn mức có thể được xem xét nới rộng thêm nhằm tạo khả năng hỗ trợ cho khối doanh nghiệp. Giải pháp này sẽ giúp các ngân hàng có thể cung cấp thêm khoản vay nhằm đối phó với tình trạng suy giảm hoạt động do giai đoạn giãn cách xã hội đã khiến doanh nghiệp cạn kiệt dòng tiền. NHNN cũng đã yêu cầu giảm lãi suất cho vay đối với doanh nghiệp và người dân chịu ảnh hưởng nặng nề do dịch bệnh. Thực hiện chỉ đạo của NHNN, 16 ngân hàng thương mại đã tiến hành giảm lãi suất trên các khoản vay hiện tại nhằm giúp các doanh nghiệp giải quyết khó khăn về dòng tiền.

Khi nền kinh tế mở cửa trở lại, các khó khăn của chuỗi cung ứng sẽ sớm được giải quyết, đơn hàng sẽ lại đổ về và FDI cũng phục hồi phong độ với bối cảnh chính phủ ổn định với các chính sách nhất quán, nguồn nhân lực chất lượng/bền bỉ, một loạt Hiệp định Tự do Thương mại và cam kết của chính phủ đầu tư 7% GDP vào phát triển cơ sở hạ tầng.

Bấp chấp tình cảnh hiện tại, Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn các nhà đầu tư trong trung hạn. Các điều kiện nền tảng vững mạnh của Việt Nam sẽ giúp các nhà đầu tư gạt bỏ những biến động ngắn hạn do COVID. Các nhà đầu tư Hàn Quốc vốn hiểu rất rõ Việt Nam đang tiếp túc hoạt động đầu tư vào thị trường này. Samsung dự kiến chuẩn bị mở rộng nhà máy điện thoại trong 6 tháng cuối năm nay nhằm tăng sản lượng điện thoại màn hình gập 47% lên 25 triệu chiếc. Trong khi đó, LG Display cũng vừa được duyệt một khoản đầu tư bổ sung 1,4 tỷ USD cho nhà máy ở Hải Phòng.

Ngày càng nhiều nền kinh tế bắt đầu mở cửa trở lại trong khu vực sau khi triển khai tiêm vắc-xin trên diện rộng, cùng với nhu cầu hiện tại của thị trường châu Âu và Bắc Mỹ, sẽ mang lại tác động tích cực lên xuất khẩu hàng công nghệ, máy móc, da giày, dệt may, nội thất, thực phẩm và nông sản.

Đại dịch đã góp phần thúc đẩy các xu hướng tự động hóa và số hóa, vì vậy, Việt Nam sẽ hưởng lợi trong vai trò nhà sản xuất hàng công nghệ lớn của thế giới.

Các điều kiện nền tảng vẫn vững mạnh và Việt Nam đã tự tạo cho mình một vị thế đáng ngưỡng mộ trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong những năm gần đây thông qua một loạt hiệp định tự do thương mại. Với lượng dự trữ ngoại hối tăng cao cộng thêm tiền tệ ổn định, lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát, dòng vốn FDI tiếp tục tăng mạnh chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất, Việt Nam có tâm thế hoàn toàn sẵn sàng đón nhận tương lai. Vì vậy, HSBC dự báo tăng trưởng GDP sẽ đạt 6,8% trong năm 2022 với một triển vọng đáng tin cậy trước mắt cũng như về lâu về dài.

Khách hàng của chúng tôi được khuyến cáo nên gạt bỏ những “niềm đau” trước mắt và bắt đầu lên kế hoạch cho tương lai khi chúng ta vượt qua dịch bệnh tồi tệ này. Cơ hội sẽ mở ra, kinh tế sẽ phát triển, Việt Nam sẽ phục hồi và một lần nữa chứng minh không quốc gia nào giỏi hơn Việt Nam khi phải đương đầu với một thách thức hay trở ngại.

 (*) Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam