Đảm bảo an ninh, an toàn trong thanh toán không tiền mặt

Hội thảo trong khuôn khổ chương trình “Ngày không tiền mặt 2024” do Vụ Thanh toán, Vụ Truyền thông (NHNN), báo Tuổi Trẻ phối hợp với Công ty cổ phần thanh toán quốc gia Việt Nam (Napas), Sở Công thương TP.Hồ Chí Minh và các đơn vị liên quan tổ chức. Hội thảo được vinh dự đón tiếp Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc và lãnh đạo các đơn vị trực thuộc (Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Kho bạc nhà nước, Tổng cục Thuế…), cùng một số bộ, ban, ngành trung ương; lãnh đạo TP.Hồ Chí Minh, lãnh đạo sở ban ngành các địa phương.

Về phía NHNN, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng tham dự và phát biểu chỉ đạo. Vụ Thanh toán, Cục Công nghệ thông tin (NHNN) trình bày tham luận và tham gia thảo luận tại Hội thảo. Bên cạnh đó, hội thảo còn có sự tham dự của đông đảo đại diện của các NHTM, các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, các doanh nghiệp, hiệp hội, chuyên gia kinh tế…

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã dành thời gian tham dự hội thảo. Đây là sự động viên, khích lệ ngành Ngân hàng, Báo Tuổi Trẻ để tiếp tục hành trình con đường chuyển đổi số cũng như TTKDTM.

Phó Thống đốc đánh giá cao sự kiện Ngày Không tiền mặt năm nay với chủ đề mới, cách làm mới.

Những con số trước đây chưa từng mơ tới

Về những kết quả trong phát triển thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM), Phó Thống đốc dẫn chứng: “Như phát biểu của Bộ trưởng Bộ Tài chính, tỉ lệ nộp thuế có đến 99% không dùng tiền mặt, những con số mà trước đây chưa từng mơ ước tới. Năm 2019, chúng ta có 1 tỉ giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt, đến nay chúng ta có đến 9 tỉ giao dịch. Mức tăng trưởng vô cùng lớn”.

Phó Thống đốc tổng kết, có ba điểm mà các ý kiến của diễn giả gợi ý quan trọng. Đó là bên cạnh các công ty cung ứng dịch vụ thanh toán, các công ty vận hành hệ thống thanh toán như NAPAS phải tham gia vào quá trình này để phát hiện các giao dịch rủi ro. Thứ hai, chia sẻ với các bên liên quan về các tài khoản, vụ việc gian lận, giả mạo… Hội thảo khuyến nghị cần chấm điểm tín dụng để đề phòng giả mạo. Khi thanh toán chúng ta quan tâm đến mức độ tín nhiệm trên điểm tín dụng đó để đánh giá người nhận tiền, người chuyển nhận. Đây là những vấn đề khá mới mẻ ở Việt Nam.

Liên quan Quyết định 2345, Phó Thống đốc phân tích thêm, nếu không may chúng ta bị lấy mất thông tin của khách hàng, bọn tội phạm có thể chiếm máy đó. Nhưng với việc áp dụng Quyết định 2345, khi giao dịch phải so khớp, xác thực khuôn mặt thì không thể so sánh khuôn mặt trên hồ sơ gốc. Như vậy, tội phạm không thể lấy được tiền.

Điều khá là quan trọng khi chiếm đoạt thông tin thì kẻ gian thường thực hiện cài đặt sang máy khác để thực hiện hành vi chiếm đoạt. Nhưng các ngân hàng yêu cầu phải xác thực sinh trắc học. Do đó, tội phạm không thể cài được sang máy khác để chiếm đoạt tiền.

Mặt khác, khi thực hiện giao dịch thông thường trên 10 triệu đồng, người cho thuê, đi thuê tài khoản sẽ không sử dụng được tài khoản đi thuê khi phải xác thực khuôn mặt.

Ông Dũng chia sẻ thêm giao dịch trên 10 triệu đồng chỉ chiếm 11% giao dịch. Tổng số người có giao dịch trên 20 triệu/ngày chỉ chiếm có 0,56%.

Hơn nữa, không phải giao dịch trên 20 triệu đồng phải làm sinh trắc học, mà sau giao dịch trên 20 triệu đồng thì xác thực khuôn mặt. Sau khi xác thực xong, không phải xác thực nữa cho đến khi tổng giá trị giao dịch đạt mức 20 triệu tiếp theo mới phải xác thực. Nguyên tắc không làm gián đoạn việc trải nghiệm của khách hàng.

Với trường hợp như người không cư trú mở tài khoản mà không có cơ sở dữ liệu căn cước công dân, NHNN đang sửa quyết định cho phép mở tài khoản eKYC tại ngân hàng.

Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Các tổ chức tín dụng, mới đây nhất là Thủ tướng đã ký Nghị định 52 về TTKDTM.

Phó Thống đốc cho biết thêm, thời gian tới, NHNN tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, cơ chế chính sách. Theo đó, NHNN đang rà soát, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định hướng dẫn Luật Các Tổ chức tín dụng 2024, Nghị định 52/2024/NĐ-CP quy định về TTKDTM, trong đó có các thông tư liên quan đến hoạt động thanh toán gồm: mở và sử dụng tà khoản; mở và sử dụng thẻ; thông tư quan trọng liên quan đến đại lý. Phó Thống đốc cho biết, lần đầu tiên Việt Nam cho phép làm đại lý ở mức độ giới hạn, các ngân hàng có thể chọn các đơn vị có đủ chức năng làm đại lý. Hy vọng, thời gian tới, những thông tư này sẽ đi vào cuộc sống và thúc đẩy hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt.

“Nay thanh toán không tiền mặt, kho để không, xe thanh lý hết”

Tại hội thảo, thay mặt lãnh đạo Bộ Tài chính, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đánh giá cao sáng kiến tổ chức sự kiện “Ngày thanh toán không dùng tiền mặt”.

Sự phát triển không ngừng của các hình thức, phương tiện thanh toán mới, thanh toán trực tuyến, thanh toán qua Internet, điện thoại di động… đã giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, đảm bảo minh bạch các hoạt động thanh toán phục vụ nhu cầu chi trả hằng ngày của toàn xã hội.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của thanh toán không dùng tiền mặt đối với đời sống xã hội, trong những năm qua, ông Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị thuộc bộ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong lĩnh vực tài chính.

“Trước đây Kho bạc có kho chứa tiền, xe chở tiền, nhưng nay thanh toán không tiền mặt, kho để không, xe thanh lý hết”, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.

Lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết, về thu ngân sách, Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan và Kho bạc Nhà nước đang không ngừng mở rộng phối hợp thu ngân sách với các NHTM. Kết quả, đến nay hơn 99% giao dịch thu ngân sách đã thực hiện theo các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt.

Về chi ngân sách, Kho bạc Nhà nước đã hoàn thành cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 đối với tất cả các thủ tục hành chính và tích hợp lên Cổng dịch vụ công quốc gia; đồng thời triển khai trên diện rộng việc thanh toán tự động các khoản chi điện, nước, viễn thông theo văn bản ủy quyền của đơn vị sử dụng ngân sách.

Đến nay, đã có hơn 40.000 đơn vị sử dụng ngân sách ủy quyền cho Kho bạc Nhà nước tự động thanh toán các khoản chi điện, nước, viễn thông trên hệ thống dịch vụ công trực tuyến với tổng số tiền đã thanh toán là hơn 3.000 tỉ đồng.

Nhằm tạo thuận lợi cho người nộp thuế, đến nay cơ quan thuế đã kết nối nộp thuế điện tử với 57 NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và triển khai đa dạng các hình thức nộp thuế điện tử.

Theo ông Phạm Anh Tuấn – Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN), dưới sự chỉ đạo, định hướng của Chính phủ, hoạt động TTKDTM tiếp tục được NHNN đẩy mạnh phát triển và đạt được những kết quả nhất định. Trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển, Việt Nam hội nhập với kinh tế thế giới, ngành Ngân hàng đã tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số để triển khai cung cấp các sản phẩm, dịch vụ TTKDTM mới, hiện đại, đáp ứng nhu cầu thanh toán, giao dịch tức thời của người dân, doanh nghiệp. Đến hết 2023, toàn Việt Nam đã có hơn 182 triệu tài khoản thanh toán (TKTT) của khách hàng cá nhân, tương ứng với 87,08% người trưởng thành có tài khoản tại ngân hàng; nhiều ngân hàng đã có trên 95% số lượng giao dịch được xử lý trên kênh số. Ngoài ra, số lượng giao dịch thanh toán qua thiết bị di động (Mobile) và QR code cũng có sự tăng trưởng nhanh chóng trong thời gian qua.

Thanh toán qua Internet, Mobile và phương thức QR Code tăng trưởng nhanh, đến nay đã có 85 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán triển khai dịch vụ thanh toán qua Internet và 52 tổ chức thực hiện qua Mobile. Số liệu tổng hợp 4 tháng đầu năm 2024, TTKDTM đạt khoảng 4,9 tỷ giao dịch với tổng giá trị giao dịch đạt hơn 87 triệu tỷ đồng (tăng 57,11% về số lượng và 33,45% về giá trị); trong đó, giao dịch qua kênh Internet đạt hơn 916,7 triệu giao dịch với giá trị đạt trên 22,5 triệu tỷ đồng (tăng 47,48% về số lượng và 30,03% về giá trị), qua kênh điện thoại di động đạt hơn 3,4 tỷ giao dịch với giá trị đạt hơn 22,4 triệu tỷ đồng (tăng 59,26% về số lượng và 35,91% về giá trị), đặc biệt thanh toán qua phương thức QR code đạt gần 101,2 triệu giao dịch với giá trị đạt hơn 126,8 nghìn tỷ đồng (tăng 167,2 % về số lượng và hơn 424,5% về giá trị).

Nâng cao bảo mật, an toàn giao dịch không tiền mặt

Để phòng, chống các hoạt động lừa đảo trên không gian mạng, gây mất an ninh, an toàn trong hoạt động TTKDTM, trong thời gian qua, ngành Ngân hàng đã và đang tổ chức triển khai nhiều giải pháp mang tính tổng thể, đồng bộ, bao gồm 4 nhóm chính: Hoàn thiện cơ chế, chính sách và chỉ đạo thực hiện; Triển khai các giải pháp công nghệ và cơ chế phối hợp; Tuyên truyền, cảnh báo phòng, chống tội phạm lừa đảo; Phối hợp với các cơ quan chức năng trong phòng, chống lừa đảo qua mạng.

Trong 5 năm qua, NHNN đã có hơn 90 lượt văn bản chỉ đạo, cảnh báo về công tác bảo đảm an ninh, an toàn thông tin các đơn vị trong Ngành, trong đó yêu cầu các đơn vị triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao nhận thức về an ninh, an toàn thông tin cho toàn thể nhân viên và khách hàng của ngân hàng.

Nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng trong tiếp cận và sử dụng dịch vụ ngân hàng, truyền thông, giáo dục tài chính có vai trò quan trọng. Thời gian qua, NHNN đã phối hợp với Truyền hình Việt Nam (VTV) tổ chức các chương trình truyền thông giáo dục tài chính nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho công chúng trong tiếp cận và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, trong đó có dịch vụ ngân hàng số và TTKDTM như Tiền khéo tiền khôn (phát sóng trên VTV3), Đồng tiền thông thái (trong chương trình Chào buổi sáng VTV1), Tay hòm chìa khóa (phát sóng trên VTV1 tối thứ Sáu hàng tuần); Phối hợp với báo Tuổi trẻ tổ chức sự kiện Ngày không tiền mặt hàng năm; Tổ chức các sự kiện Ngày chuyển đổi số ngành Ngân hàng hàng năm...

Bên cạnh đó, NHNN đã phối hợp xây dựng Fanpage về Giáo dục tài chính (https://www.facebook.com/giaoductaichinh.official) (đã được tích xanh). Fanpage thu hút nhiều lượt theo dõi, truy cập, với sự tham gia của nhiều nghệ sỹ nổi tiếng, thông qua các tiểu phẩm, video clip, hình họa, sơ đồ hóa các kiến thức về tài chính ngân hàng một cách đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ, trong đó giới thiệu các sản phẩm, dịch vụ TTKDTM, cảnh báo các chiêu trò lừa đảo của tội phạm công nghệ, hướng dẫn người dân cách sử dụng dịch vụ ngân hàng và các kỹ năng về an ninh, an toàn, bảo mật trong TTKDTM nói riêng và dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số nói chung.

Thời gian tới, công tác truyền thông sẽ không ngừng được đổi mới, sáng tạo, ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm tăng tính lan tỏa, tiếp tục hướng đến đông đảo công chúng, trong đó có người dân vùng sâu vùng xa, nông thôn, vùng khó khăn. NHNN đang chuẩn bị xây dựng website về Giáo dục tài chính nhằm lan tỏa những kiến thức tài chính ngân hàng từ chuyên sâu đến đơn giản đảm bảo dễ hiểu, dễ nhớ, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của Chính phủ về tài chính toàn diện và TTKDTM.

Về phía các TCTD cũng thường xuyên, liên tục thực hiện công tác truyền thông tới khách hàng về các biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn thông tin khi sử dụng các dịch vụ ngân hàng điện tử qua website, ứng dụng Internet Banking/Mobile Banking...

Tại Hội thảo, các chuyên gia cùng trao đổi, thảo luận về một số nguy cơ đối với chuyển đổi số, giao dịch số nói chung và giao dịch thanh toán nói riêng và cùng nhau tìm ra giải pháp. Các chuyên gia đều nhận định quy định tại Quyết định 2345 là giải pháp đúng đắn, hạn chế những thiệt hại trước sự gia tăng của các hình thức lừa đảo và tội phạm. Đồng thời hội thảo đã bàn những giải pháp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng dịch vụ ngân hàng.

Có thể thấy, bên cạnh sự phát triển của các dịch vụ TTKDTM, ngành Ngân hàng cũng phải đối mặt với những rủi ro, thách thức không nhỏ về công tác đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật, đặc biệt trong bối cảnh gia tăng tội phạm sử dụng công nghệ cao để lừa đảo, chiếm đoạt tiền và tài khoản ngân hàng của người dân với nhiều thủ đoạn tinh vi, phức tạp.

Trong thời gian tới, NHNN cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu, tổ chức triển khai các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển TTKDTM đảm bảo an nin, an toàn, bảo mật theo chủ trương của Đảng và Chính phủ, trong đó tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện, ban hành kịp thời các văn bản, thông tư hướng dẫn Luật các TCTD, Nghị định 52/2024/NĐ-CP về TTKDTM; triển khai hiệu quả Quyết định số 2345 nhằm đảm bảo an toàn, bảo mật trong giao dịch thanh toán.

Thứ hai, tiếp tục đầu tư hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán; đồng thời nâng cấp, phát triển các hạ tầng thanh toán đảm bảo hoạt động liên tục, thông suốt, an toàn, kết nối liền mạch, xuyên suốt với các ngành, lĩnh vực khác (như dịch vụ công, y tế, giáo dục, thương mại điện tử…) và kết nối thanh toán xuyên biên giới nhằm đáp ứng tốt nhu cầu thanh toán đa dạng, ngày càng tăng nhanh của các tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế.

Thứ ba, tiếp tục phối hợp với Bộ Công an triển khai hiệu quả Đề án 06, trong đó chú trọng khai thác thông tin Căn cước công dân gắn chip và tài khoản VneID để định danh, xác thực chính xác thông tin khách hàng và phối hợp, hỗ trợ trong quá trình cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng một cách tiện lợi, an toàn, đảm bảo phòng ngừa rủi ro, tội phạm lợi dụng dịch vụ thanh toán cho mục đích gian lận, lừa đảo.

Thứ tư, tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn và bảo mật hoạt động thanh toán, ngân hàng, phối hợp các đơn vị chức năng trong việc phòng ngừa và điều tra xử lý tội phạm công nghệ cao; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng…

Thứ năm, tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng; tiếp tục đổi mới, đa dạng hóa các hình thức thể hiện, ứng dụng công nghệ 4.0 và phương tiện truyền thông hiện đại để tăng tính lan tỏa, đồng thời cách thể hiện đảm bảo dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện với công chúng, đặc biệt hướng đến người dân khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, giới trẻ, học sinh, sinh viên…