GS.TS Hoàng Văn Cường: Người dân dành đất vì lợi ích quốc gia phải được hưởng những điều kiện tốt hơn

Tiêu chí nào xác định dự án vì mục đích quốc gia

Góp ý để hoàn thiện dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), GS.TS. Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội (Đoàn ĐBQH TP Hà Nội) cho rằng, vì không có tiêu chí phân định rõ ràng, nên những qui định tại Điều 79 dự thảo Luật về thu hồi đất để "phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng" và qui định tại điều 127 dự thảo Luật về "sử dụng đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế xã hội thông qua việc thoả thuận", không phân định rõ ràng, khó hiểu, có thể sẽ dẫn đến những mâu thuẫn, khó khăn trong quá trình thực hiện.

Theo GS.TS.Hoàng Văn Cường, nhà nước với vai trò là người đại diện chủ sở hữu đất đai, quyết định mục đích sử dụng đất thông qua công tác lập quy hoạch sử dụng đất. Quy hoạch sử dụng đất là nhằm đưa nguồn lực đất đai vào dụng phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội vì mục đích quốc gia, công cộng. Do vậy, tất cả các hoạt động nhằm thực hiện Quy hoạch sử dụng đất được nhà nước phê duyệt thì đều là các hoạt động vì lợi ích quốc gia, công cộng.

“Không thể có quy hoạch đất vì mục đích cá nhân, vì đây là điều cấm khi thực hiện công tác quy hoạch đã được ghi trong Luật. Do vậy, dự án thực hiện quy hoạch thì không thể nói là dự án thực hiện vì mục tiêu cá nhân”, GS.TS.Hoàng Văn Cường nói.

Cũng theo GS.TS.Hoàng Văn Cường, một dự án sử dụng đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng phải thoả mãn 2 tiêu chí: Phải thực hiện theo Quy hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt; dự án phải được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt hoặc chấp nhận chủ trương đầu tư.

Phải luật hóa chính sách bồi thường thu hồi đất

Một vấn đề nữa, đó là với các dự án phát triển kinh tế - xã hội thì nên quy định để "người dân và doanh nghiệp tự thỏa thuận" hay quy định là "Nhà nước thu hồi đất và tổ chức bồi thường, tái định cư". Giữa hai phương thức này, phương thức nào mang lại tác động và lợi ích xã hội tốt hơn?.

Trả lời câu hỏi này, GS.TS.Hoàng Văn Cường cho rằng, phương thức nhà nước thu hồi đất đáp ứng tốt hơn yêu cầu hài hoà lợi ích của nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư. Phương thức này cũng có tác động xã hội tốt hơn. Còn nếu để người dân và doanh nghiệp tự thỏa thuận thu hồi đất có thể nẩy sinh nhiều hệ lụy.

Để nâng cao sinh kế cho người dân bị thu hồi đất, GS.TS.Hoàng Văn Cường lưu ý, khi quy hoạch và xây dựng phương án thu hồi đất phải tính đến mặt bằng để tái định cư cho người dân tại chỗ. Nếu không thể tái định cư tại chỗ thì phải dành mặt bằng xây dựng nhà ở có điều kiện thuận lợi nhất dành cho dự án xây dựng khu tái định cư. Tránh tình trạng các địa phương thường dành mặt bằng có vị trí thuận lợi nhất cho đấu giá thu tiền, mặt bằng cho tái định cư thường có vị trí kém thuận lợi.

Ông cũng đề nghị phải quy định tiêu chuẩn hạ tầng khu tái định cư riêng. Nếu ở nông thôi thì phải theo tiêu chuẩn xây dựng nông thôn mới nâng cao, nếu ở đô thị thì tiêu chuẩn của hạ tầng phải cao hơn cấp độ đô thị nơi người dân phải di dời. Nếu chỗ ở bị thu hồi có giá trị thấp hơn giá chỗ ở tiêu chuẩn nơi tái định cư, thì người dân được nhận chỗ ở mới tốt hơn nhưng không phải bù thêm tiền.

Trong quy hoạch và xây dựng phương án thu hồi đất phải quy hoạch diện tích đất dịch vụ để để xây nhà cho thuê hoặc làm nơi bán hàng. Chính sách bồi thường cũng phải hình thành quĩ bằng tiền đóng vào quĩ bảo hiểm hoặc gửi dài hạn trong ngân hàng để người đã quá tuổi lao động, không thể chuyển đổi nghề nghiệp được nhận tiền hàng tháng không thấp hơn thu nhập từ đất bị thu hồi.

“Chúng ta phải luật hoá chính sách bồi thường để tái lập nơi ở và sinh kế cho người có đất bị thu hồi tốt hơn chứ không phải chỉ dừng lại ở cách tính tiền bồi thường. Người dân đã dành đất để xây dựng công trình an ninh quốc phòng, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng thì phải dành cho người bị thu hồi đất được hưởng những điều kiện tốt hơn điều kiện sẵn có để bù đắp cho sự đóng góp của họ cho phát triển của các dự án”, GS.TS.Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư phải được áp dụng cho tất cả các dự án thu hồi đất, không phân biệt thu hồi đất cho mục đích quốc phòng, an ninh hay mục đích phát triển kinh tế. Cần có sự tham gia của người dân vào xây dựng phương án đền bù, hỗ trợ tái định cư thoả đáng, với sự đồng thuận của đa số người dân sẽ mang lại lợi ích ổn định lâu dài cho người dân và mang lại tác động xã hội tốt hơn việc để cho người dân và doanh nghiệp tự thoả thuận.

Thu hồi đất và bồi thường, đền bù cho người có đất bị thu hồi đang là bất cập và đây cũng là nguyên nhân gây bức xúc ở nhiều nơi. GS.TS.Hoàng Văn Cường cho rằng, sửa đổi Luật đất đai lần này là cơ hội để giải quyết những bất cập đó. Cơ quan có thẩm quyền xây dựng phương án thu hồi, bồi thường, tái định cư với sự tham gia của người dân. Khi đại đa số người dân (đại đa số được hiểu là có trên 75% người dân và người có trên 75% diện tích đất thu hồi) đồng tình thì nhà nước ra quyết định thu hồi. Sau khi có quyết định thu hồi sẽ đấu giá để chọn người sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án sử dụng đất để lựa chọn nhà đầu tư.