Hoạt động ngân hàng

Nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng quốc gia

Ngô Hải • 25/08/2023 15:24

Thông tin tín dụng có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ trong thực hiện chức năng quản lý nhà nước về lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng, mà còn giúp các tổ chức tín dụng (TCTD) nhận định được những khách hàng có độ rủi ro cao.… Việc nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng giúp các TCTD giảm rủi ro, đồng thời hỗ trợ phát triển nền kinh tế số và tài chính số tại Việt Nam.

Đây là nội dung được đưa ra tại Hội thảo khoa học với chủ đề: “Nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng quốc gia nhằm đáp ứng nhu cầu của các tổ chức tín dụng trong hoạt động kinh doanh và quản trị rủi ro”, do Tạp chí Ngân hàng phối hợp với Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam - Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) tổ chức ngày 25/8. Hội thảo do Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng chủ trì.

Giúp giảm thiểu rủi ro cho TCTD

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết, trong quá trình chuyển đổi số ngành Ngân hàng, thông tin tín dụng có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp tạo lập cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng quốc gia để NHNN thực hiện chức năng quản lí nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng; hỗ trợ các TCTD trong hoạt động kinh doanh; hỗ trợ khách hàng vay tiếp cận nguồn vốn tín dụng đáp ứng nhu cầu đời sống, kinh tế, xã hội theo quy định của pháp luật.

Tại Việt Nam hiện nay, hoạt động thông tin tín dụng (TTTD) của NHNN do Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) làm đầu mối tổ chức, thực hiện. Thời gian qua, hoạt động TTTD của NHNN đã có bước phát triển nhanh, là một trụ cột quan trọng của cơ sở hạ tầng tài chính quốc gia; CIC đã xây dựng, phát triển cơ sở dữ liệu TTTD khá lớn từ các nguồn dữ liệu trong và ngoài ngành. Qua đó, xây dựng, cung cấp các báo cáo tổng hợp, báo cáo phân tích định kỳ và đột xuất về hoạt động tín dụng phục vụ cho Ban Lãnh đạo và các đơn vị NHNN. Bên cạnh đó, CIC thực hiện cung cấp sản phẩm, dịch vụ thông tin tín dụng cho các TCTD để phục vụ mục đích đánh giá, phê duyệt tín dụng, quản trị rủi ro, quản lý danh mục...

Số liệu được ông Cao Văn Bình, Tổng Giám đốc CIC cung cấp tại hội thảo cho biết, tính đến tháng 8/2023, số lượng hồ sơ lưu trữ trên CIC đạt trên 55,3 triệu khách hàng (tăng 6,6% so với cùng kỳ 2022, chiếm 65% tổng dân số trưởng thành). Tăng trưởng cung cấp thông tin của CIC luôn đạt mức từ 15-20% mỗi năm, chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2023 đã đạt 31 triệu báo cáo các loại. “Nguồn thông tin tín dụng nhanh chóng, tin cậy đã góp phần quan trọng trong việc tạo ra lợi thế cạnh tranh của các TCTD, đặc biệt là trong thời đại ngân hàng số hiện nay”, ông Cao Văn Bình nhấn mạnh.

Chia sẻ về những kết quả khai thác, ứng dụng nguồn dữ liệu thông tin tín dụng, bà Đinh Thị Thái, Phó Tổng Giám đốc Vietcombank khẳng định, hoạt động TTTD là hoạt động rất quan trọng của ngân hàng thương mại, vì lẽ đó, cách đây 18 năm, Vietcombank đã thành lập “Phòng thông tin tín dụng”. Năm 2022, Vietcombank đã thực hiện kết Host to Host (H2H) với CIC. Năm 2023, hợp nhất các hợp đồng hỏi tin riêng lẻ về tập trung tại trụ sở chính. “Hoạt động thông tin tín dụng hỗ trợ rất nhiều cho ngân hàng, giúp Ban lãnh đạo, các bộ phận… khai thác thông tin một cách hiệu quả, góp phần nâng cao công tác thẩm định chất lượng tín dụng của khách hàng”, bà Đinh Thị Thái chia sẻ.

Về phía TPBank, ông Nguyễn Hồng Quân, Phó Tổng Giám đốc TPBank cho biết, từ năm 2019, TPBank đã phối hợp với CIC triển khai giải pháp kết nối Host to Host (H2H) và trong năm 2021 đã tiến hành nâng cấp kết nối tới hệ thống H2H mới của CIC. TPBank đánh giá hệ thống H2H của CIC có ưu điểm về thời gian xử lý yêu cầu, tích hợp nhiều sản phẩm trên một hệ thống, mang lại trải nghiệm tốt cho người sử dụng.

Nội dung thông tin trong các sản phẩm của CIC khá chi tiết và đầy đủ, là nguồn dữ liệu quan trọng được sử dụng trong các quy trình nghiệp vụ trọng yếu và các mô hình hỗ trợ ra quyết định được triển khai tại ngân hàng.

Thực tế là, trong 3 năm gần đây, số lượng bản ghi tra cứu CIC của TPBank liên tục tăng trưởng: năm 2021 tăng 39%, năm 2022 tăng 93%. Trong năm 2023, mặc dù trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn chung của toàn thị trường nhưng TPBank vẫn dự đoán nhu cầu tra cứu CIC của ngân hàng cũng sẽ tăng trưởng trên 30%.

Tại TPBank, nguồn dữ liệu TTTD đã được sử dụng để thẩm định, phê duyệt, cấp tín dụng, theo dõi, đánh giá khách hàng, cũng như thiết lập hệ thống cảnh báo sớm để phục vụ hoạt động của ngân hàng.

Phát biểu tại hội thảo, đại diện các TCTD đều khẳng định tầm quan trọng của TTTD đối với hoạt động ngân hàng. Cụ thể, TTTD giúp các TCTD nhận định được những khách hàng có độ rủi ro cao theo lịch sử dư nợ của khách hàng vay, lịch sử chậm thanh toán của chủ thẻ tín dụng, tránh việc trùng lặp tài sản được đảm bảo cho nhiều hợp đồng tín dụng tại nhiều ngân hàng.

Trên cơ sở đó, đại diện các TCTD cho rằng, TTTD càng hoàn thiện, các TCTD càng nhận định được những nguy cơ tiềm ẩn về lĩnh vực sản xuất, kinh doanh mà khách hàng sử dụng nguồn vốn vay để đầu tư, thông qua việc so sánh các số liệu thống kê về lĩnh vực đầu tư, mức đầu tư theo hợp đồng tín dụng đối với nhu cầu thực tế của các ngành kinh tế và lĩnh vực tương ứng trên phạm vi cả nước và quốc tế.

Các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin tín dụng

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đang diễn ra mạnh mẽ, nền kinh tế đất nước hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, nhu cầu trao đổi TTTD xuyên biên giới và chuẩn hóa dữ liệu đòi hỏi ngày càng phải nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu TTTD.

Để nâng cao chất lượng TTTD, bà Đinh Thị Thái nhấn mạnh đến sự cần thiết các nguồn dữ liệu ngoài nguồn của CIC. Dẫn chứng từ thế giới, bà Thái cho biết, các trung tâm thông tin tín dụng tại một số nước trên thế giới sẽ thu thập thông tin từ các nguồn cung cấp (ngân hàng, công ty tài chính, các nhà bán lẻ, công ty thẻ tín dụng (Visa, Master,...), các nhà cung cấp dịch vụ) và các nguồn công cộng khác (tòa án, cơ quan công quyền, cơ quan đăng ký thuế,...) và tổng hợp các thông tin trên của khách hàng có dán nhãn đề tên, địa chỉ, ngày sinh và/hoặc mã định danh cá nhân.

Trên cơ sở đó, các nguồn thông tin được chia thành một số nhóm như: Thông tin pháp lý, Thông tin chia sẻ từ các tổ chức cho vay, thông tin xếp hạng tín dụng, thông tin định danh, thông tin nghề nghiệp và thông tin thu nhập.

“Thông tin phi tín dụng đem lại nhiều lợi ích cho các TCTD, như: Hỗ trợ thẩm định đầy đủ hơn các khía cạnh của các khách hàng đã có quan hệ tín dụng; rút ngắn thời gian thẩm định; hỗ trợ các TCTD có thể đánh giá, tiếp cận các đối tượng khách hàng không có lịch sử quan hệ tín dụng… Qua đó, góp phần hỗ trợ quá trình thẩm định tự động trong bối cảnh chuyển đổi số”, bà Thái chia sẻ.

Ngoài ra, bà Thái cũng kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành nghiên cứu và ban hành các văn bản pháp lý liên quan đến hoạt động thông tin khách hàng để các TCTD cũng như các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực thông tin có cơ sở để mở rộng, làm giàu, thu thập và khai thác thông tin khách hàng. Đối với CIC, đề nghị CIC tiếp tục xem xét giảm mức phí hỏi tin, cũng như nghiên cứu thiết kế thêm kênh thông tin để các TCTD có thể cùng chia sẻ và cùng khai thác.

Với TPBank, ông Nguyễn Hồng Quân đề nghị, CIC đánh giá phương án phối hợp với Bộ Công an để triển khai tích hợp dữ liệu thẻ điểm dựa trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, từ đó hợp nhất kết quả với các sản phẩm báo cáo tín dụng của CIC và có thêm thông tin pháp lý của khách hàng; nghiên cứu, xây dựng bộ quy tắc dữ liệu chuẩn để áp dụng cho các tổ chức tín dụng khi gửi dữ liệu tới CIC và công bố các kết quả đo lường theo các tiêu chí về chất lượng dữ liệu đang cung cấp tới các TCTD để TCTD có cơ sở đánh giá khả năng và sử dụng dữ liệu CIC trong các yêu cầu, nghiệp vụ cụ thể; nghiên cứu cơ chế bảo mật thông tin của khách hàng để bảo đảm theo yêu cầu của Nghị định số 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhận…

Ngoài ra, ông Quân cũng đề nghị, CIC có cơ chế ưu đãi và linh hoạt về giá, chi phí cho các sản phẩm được cung cấp theo số lượng và nhu cầu sử dụng của từng TCTD.

Từ góc nhìn của tổ chức quốc tế, bà Phạm Thị Thanh Huyền, Cán bộ quản lý Chương trình phát triển Cơ sở hạ tầng tài chính của Việt Nam và Campuchia, Tổ chức Tài chính IFC, đã đưa ra góc nhìn tổng quan về dữ liệu, phân tích dữ liệu; sự khác biệt giữa báo cáo tín dụng (TTTD do CIC cung cấp) và các sản phẩm dịch vụ về dữ liệu, phân tích dữ liệu do bên thứ ba cung cấp; từ đó, đưa ra các kinh nghiệm quốc tế về việc xây dựng, phát triển ngành dữ liệu và phân tích dữ liệu phục vụ cho kinh tế số. Đáng chú ý, đại diện IFC đã đề xuất một số cách thức để phát triển ngành dữ liệu và phân tích dữ liệu tại Việt Nam; các khuyến nghị liên quan đến phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu, thiết lập thị trường về dữ liệu và phân tích dữ liệu.

Khẳng định cơ sở dữ liệu quốc gia của Việt Nam khá toàn vẹn, tiếp cận các chuẩn mực cao của quốc tế, qua phân tích, ông Cao Văn Bình cho biết, đang có 5 cơ hội nâng cao chất lượng hoạt động thông tin tín dụng, đó là: Sự bùng nổ của CMCN 4.0 đã xuất hiện nhiều giải pháp công nghệ mới (AI, kết nối vạn vật, big data…), góp phần giúp thu thập thông tin đầy đủ, chính xác, nhanh chóng hơn. Qua đó, giúp cho việc xây dựng dữ liệu đầy đủ hơn; chủ trương và chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và NHNN trong xây dựng cơ sở dữ liệu; cơ sở pháp lý cho hoạt động TTTD đã đầy đủ; sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của Ban lãnh đạo NHNN; ý thức của người dân và doanh nghiệp trong bảo vệ dữ liệu, giúp các cơ quan thu thập dữ liệu đảm bảo chính xác.

Ông Bình cũng cho biết, việc mở rộng nguồn thông tin để phát triển cơ sở dữ liệu TTTD quốc gia sẽ là một trong những giải pháp quan trọng phát triển CIC đến năm 2025, định hướng đến 2030. Qua đó sẽ nâng tổng số chủ thể dữ liệu lên 55 triệu, với độ phủ đạt >70% dân số trưởng thành và tỷ lệ xử lý, cập nhật thông tin tự động đạt >90%.

Về rà soát Nghị định 13/2023/NĐ-CP, CIC cũng đã tham vấn và được A05 (Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao – Bộ Công an) hướng dẫn các nội dung liên quan đến xử lý dữ liệu cá nhân trong hoạt động TTTD.

Đối với việc kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đến nay, đã hoàn thành 4 đợt tra soát dữ liệu. Kết quả đạt được là: Đã đối soát 42,3 triệu hồ sơ (trên tổng số 53,3 triệu hồ sơ khách hàng cá nhân – đạt gần 79,4%); Bổ sung trạng thái “ĐÃ XÁC THỰC” trong các báo cáo của CIC đối với các hồ sơ khách hàng đã được đối khớp đúng; Hoàn thành việc xây dựng Bộ hồ sơ đề xuất cấp độ an toàn hệ thống thông tin cấp độ 3 cho hệ thống kết nối cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng quốc gia với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Đối với việc mở và nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu TTTD quốc gia như các ngân hàng đề cập, ông Bình cho biết, CIC đã kết nối với Trung tâm Hỗ trợ nghiệp vụ đăng ký kinh doanh thuộc Cục Quản lý đăng ký kinh doanh (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) về dữ liệu đăng ký kinh doanh của doanh nghiệp; Gửi công văn tới Tổng Cục Thuế để xác nhận thông tin về doanh nghiệp đang hoạt động (phát sinh nghĩa vụ thuế) của 100 doanh nghiệp lớn nhất tại các TCTD; Đề xuất kế hoạch hợp tác với Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm (Bộ Tư pháp); Bảo hiểm xã hội…

Chia sẻ tại hội thảo, ông Tạ Quang Đôn, Vụ trưởng Vụ Pháp chế NHNN cho biết, hệ thống pháp luật về TTTD tại Việt Nam đã đầy đủ, tiệm cận với quốc tế. Luật NHNN cũng đã có quy định các TCTD phải cung cấp TTTD của khách hàng cho NHNN để nhằm mục tiêu quản lý nhà nước. Với những lo ngại của TCTD về Nghị định 13/2023/NĐ-CP yêu cầu việc xử lý dữ liệu của cá nhân phải được sự đồng ý của khách hàng, ông Đôn cho rằng, Nghị định 13/2023/NĐ-CP có nói “trừ trường hợp luật chuyên ngành có yêu cầu”. Trên thực tế, có một số luật hiện nay đã điều chỉnh quan hệ này, ví dụ như: Luật Quản lý thuế có yêu cầu các TCTD phải cung cấp thông tin giao dịch tài khoản của khách hàng cho cơ quan quản lý thuế; gần đây nhất là Luật Phòng, chống rửa tiền cũng có quy định các TCTD phải thu thập, lưu giữ thông tin khách hàng trong 5 năm…

Ông Tạ Quang Đôn cũng cho biết, trong dự thảo Luật Các TCTD cũng đã bổ sung thêm 1 khoản quy định về các hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân phục vụ cho hoạt động của các TCTD, cũng như cung cấp cho CIC hay các đơn vị TTTD thì không cần phải được sự cho phép từ khách hàng.

Tại hội thảo, các diễn giả và cơ quan quản lý đều nhìn nhận, việc nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu TTTD đòi hỏi các TCTD thực hiện nghiêm quy chế hoạt động TTTD của NHNN, báo cáo thông tin kịp thời, đảm bảo chất lượng để tiếp tục hoàn thiện và phát triển cơ sở dữ liệu TTTD quốc gia; đồng thời, khai thác triệt để nguồn thông tin tín dụng phục vụ hoạt động kinh doanh nhằm phòng ngừa rủi ro và đảm bảo tuân thủ các quy định của NHNN về cấp tín dụng, quản trị rủi ro.